"Dla każdego, gdziekolwiek". Premier Węgier rusza z wielkim programem "Dom na start"

Dość nieoczekiwanie w środę premier Węgier Viktor Orbán ogłosił decyzję rządu dotyczącą uruchomienia programu dopłat do pierwszej nieruchomości. W życie wejdzie ona 1 września br. "Dla każdego, gdziekolwiek", deklarował w mediach społecznościowych premier.

Program nazywa się "Otthon Start". "Otthon" to po węgiersku dom rozumiany jako nie budynek, a miejsce, w którym żyjemy. To dookreślenie jest o tyle ważne, że sam program dotyczyć będzie zarówno mieszkań, jak i domów. Ogłoszenie dopłaty do pierwszej nieruchomości (w momencie ubiegania się o kredyt nie można mieć więcej niż 50 proc. udziałów w innej nieruchomości), wpisuje się już w przyszłoroczną kampanię wyborczą. Jakie warunki czekają potencjalnych zainteresowanych?

• Kredyt można zaciągnąć na maksymalnie 25 lat.
• Jego wartość nie może przekroczyć 50 mln forintów, tj. ok. 535 000 zł.
• Sama wartość mieszkania, pod który można wziąć kredyt, nie może przekroczyć 100 mln forintów (1,07 mln zł).
• Jest też próg cenowy za metr kwadratowy, który nie może przekroczyć 1,5 mln forintów (16 050 zł).
• Chętny do skorzystania z preferencyjnego kredytu musi zapewnić z własnej kieszeni 10 proc. wkładu własnego.
• Stałe oprocentowanie wyniesie 3 proc.

Sumarycznie rata kredytu z dopłatą jest niższa o ok. 40 proc. od tej dostępnej na rynku komercyjnym. Portal Telex informował, że według kalkulatorów kredytowych oprocentowanie kredytów komercyjnych wynosi między 6,8-8,1 proc.

Według danych rządowych 80 proc. Węgrów powyżej 40. roku życia mieszka we własnym mieszkaniu, natomiast w grupie wiekowej 18-40 odsetek ten wynosi 40 proc. Co istotne, z programu zakupu pierwszego mieszkania będzie można korzystać razem z innym programem CSOK. Bo to nie pierwszy raz, kiedy państwo węgierskie wspiera chcących kupić mieszkanie.

CSOK wystartował dokładnie dekadę temu, 1 lipca 2015 r. Rozwinięcie skrótowca oznacza Családi Otthonteremtési Kedvezmény, czyli Rodzinną Ulgę Mieszkaniową. Jest to program prorodzinny, którego założeniem jest zwiększenie dzietności.

Upraszając: jeżeli para zobowiąże się do posiadania dzieci (w określonej liczbie), może skorzystać z wsparcia finansowego ze strony państwa. Im wyższe zobowiązanie do liczby dzieci, tym wyższe kwoty wsparcia ze strony państwa. Wiek, w którym można z CSOK skorzystać, to 18-41.

Od 2015 r. kilkukrotnie nowelizowano zasady programu. W 2024 r. wprowadzono jego wersję CSOK Plusz, która likwidowała bezzwrotną dotację, którą para otrzymywała od razu po podpisaniu umowy. W obecnym kształcie liczyć można na kredyt z dopłatą do odsetek.

W przypadku deklaracji dot. posiadania jednego dziecka jest to 15 mln forintów (160,5 tys. zł), dwójki - 30 mln forintów (321 tys. zł), a trójki 50 mln forintów (535 tys. zł). W pierwszym roku kredytobiorca wyłącznie spłaca odsetki bez kapitału. Po narodzinach pierwszego dziecka spłatę kredytu można zawiesić na rok, za drugie i każde kolejne dziecko można zmniejszyć pozostałe zadłużenie o 10 milionów forintów za każde dziecko (107 tys. zł). W przypadku deklaracji posiadania trójki dzieci możliwym jest zwolnienie pary z konieczności wniesienia wkładu własnego.

Do końca 2023 r., wszystkie kredyty z programu CSOK stanowiły około 13 proc. wszystkich kredytów hipotecznych w tym kraju. Wypłacono łącznie równowartość 7,2 mld zł dotacji i podobną wartość na preferencyjne pożyczki. W momencie wprowadzania pierwszego programu CSOK szacowano, że wpłynie on na wzrost cen na poziomie nawet 25 proc. Według Eurostatu w latach 2015-2023 nominalne ceny nieruchomości wzrosły łącznie o 217 proc. 

Co ciekawe, od 2024 r. do ubiegania się o program wsparcia do mieszkań w zamian za posiadanie dzieci nie jest wymagane pozostawanie w związku małżeńskim. Przez dziewięć lat taki wymóg występował, stąd widać było stały wzrost liczby zawieranych małżeństw.

To nie wszystko, państwo zapowiedziało, że od września uruchomi także program dopłat do remontów mieszkań, jednak jego szczegółów jeszcze nie ujawniono.

Program zapowiedziany przez Fidesz dotyczący powszechności kredytów na pierwsze mieszkanie staje w poprzek dotychczas hołdowanej idei wspierania jedynie tych, którzy mogą wpłynąć na dzietność. Stąd też wspierano tylko małżeństwa (dla pewności trwałości związku bowiem rozwód utrudniał rozliczenie kredytu), a także "rozliczano" związki z liczby posiadanych dzieci w czasie (była na to dekada).

Otwarcie dopłat dla wszystkich, gdziekolwiek i bez wyjątku, to przyznanie, że rząd nie ma obecnie pomysłu na wzrost dzietności. Zakładano, że do 2030 r. wskaźnik, który ją mierzy, wyniesie ponad 2, tymczasem od kilku lat wartość ta regularnie maleje. W 2024 r. wskaźnik zastępowalności pokoleń zmalał do 1,38, podczas gdy rok temu wynosił jeszcze 1,51.

Obecnie wprowadzenie dopłat do mieszkań można interpretować przede wszystkim jako daninę, której celem będzie nie tyle rozwiązanie problemów życiowych, a pozyskanie bazy wyborczej przed przyszłorocznymi wyborami parlamentarnymi.

To również spełnienie obietnicy dzielenia się z obywatelami pieniędzmi. Mówił o tym Viktor Orbán przed rokiem, gdy pracował nad ustawą budżetową na rok 2025. Określał ją mianem "budżetu pokoju". Założenie opierało się na tym, że na Ukrainie zakończy się wojna (zgodnie z deklaracją Donalda Trumpa), a tym samym nie będzie konieczne branie udziału w wyścigu zbrojeń. Problem w tym, że wojna trwa, a Węgry zgodziły się na wzrost nakładów na obronność do 5 proc. PKB.

Dominik Héjj