(...) Wiele wskazuje na to, że na przełomie 1987 i 1988 r. w wywiadzie wojskowym panował marazm i przekonanie, że w pracy operacyjnej niewiele można osiągnąć. (...) Zastanawia zatem wpisywanie nierealnych zadań w plany pracy poszczególnych komórek i rezydentur wywiadowczych, skoro kolejne - kwartalne, półroczne i roczne pomiary efektów ich realizacji nie pozostawiały złudzeń co do kondycji Zarządu II. (...) Moskiewskie wytyczne Kryzys całego bloku sowieckiego i coraz większa zapaść gospodarcza PRL z jednej strony, a z drugiej "symbiotyczne więzi" na styku prywatnych interesów wykorzystujących bazę materiałowo-kapitałową sektora państwowego, skierowały uwagę wielu pracowników Zarządu II Sztabu Generalnego w stronę biznesu. Wywiadowcy mieli ku temu podstawę (dobrą legendę) w postaci wytycznych i normatywów kierownictwa Zarządu II, które zwłaszcza w czasach kryzysu, oszczędności budżetowych i kurczącego się funduszu operacyjnego zalecało "prowadzenie działalności finansowej i gospodarczej" z wykorzystaniem Central Handlu Zagranicznego i firm polonijnych. Ale proces, który w wąskiej interpretacji historyka wynika poniekąd z pragmatyzmu pewnej grupy wojskowych, trzeźwej oceny kondycji ekonomicznej Polski Ludowej, sytuacji w całym imperium sowieckim i możliwości operacyjnych wywiadu, dla socjologa analizującego sytuację i trendy w bloku sowieckim po części jawi się jako przemyślana i zaplanowana w Moskwie "rewolucja wojskowa". Jej "wybuch" związany był z korektą sowieckiej doktryny wojennej autorstwa zafascynowanego rozwojem technologicznym i możliwościami dezinformacji marsz. Nikołaja Ogarkowa. "Rewolucja wojskowa" w Polsce Według socjologicznego modelu "rewolucja wojskowa" miała być spowodowana nieznaną dotąd skalą rozwoju techniki wojskowej, który uległ przyspieszeniu od lat 70., jak również wymianą kadr, awansem społecznym i politycznym ludzi związanych z sektorem militarnym "kolonizującym" różne segmenty państwa. (...) Znana ze swej przenikliwości teoretycznej, ale jednocześnie niedostatecznie dbająca o źródłowe udokumentowanie niektórych swoich hipotez, Jadwiga Staniszkis pisała o kształcie "rewolucji wojskowej" w Polsce: "Po roku 1987 przedstawiciele biurokratyczno-wojskowego establishmentu już w skali masowej zaczęli przekształcać kontrolowane przez siebie agendy w wyłączone układy nastawione na prywatne formowanie kapitału. Główni aktorzy "odgórnej rewolucji" przejmowali kluczowe obszary materialnej metawymiany. W Polsce i w Rumunii, gdzie inicjatorem "kontrolowanego przejścia" (w odpowiedzi na kryzys komunizmu, połączony z rewolucją militarną w ZSRS) była część aparatu państwowego, a przede wszystkim - część technicznego i wywiadowczego zaplecza wojska, te właśnie podmioty opanowały banki czy handel zagraniczny. Między innymi po to, aby w nowych warunkach zachować chociaż część kontroli nad gospodarką, w tym nad manewrem otwarcia na świat. W ZSRS, gdzie celem "odgórnej" rewolucji była przede wszystkim neutralizacja militarnego segmentu establishmentu, sfera materialnej metawymiany przypadła aparatom KGB i Komsomołu oraz republikańskim i lokalnym władzom administracyjnym i partyjnym". (...) Pod kontrolą wojskowych Materiały źródłowe wykorzystane w niniejszej książce zdają się potwierdzać hipotezy badawcze Staniszkis. Wiele elementów w zarysowanym przez nią modelu można dostrzec w pomysłach i działaniach Zarządu II, który zwłaszcza w ostatnich dwóch dekadach swojego funkcjonowania coraz więcej uwagi poświęcał sprawom krajowym, rozbudowując sieć współpracowników i OPP w różnych instytucjach. Proces opisywany przez Jadwigę Staniszkis został usankcjonowany przez stan wojenny, który go jednocześnie zdynamizował ze względu na rolę, jaką w obozie władzy zaczęli odgrywać wojskowi. "Arbitraż wojska" - jak ujął to kiedyś płk Stanisław Kwiatkowski - zagwarantował "osłonę" dla całego pakietu przeobrażeń gospodarczych, politycznych i własnościowych, które w ciągu dekady lat 80. przeprowadzili komuniści pod wodzą gen. Jaruzelskiego. Warto zauważyć, że właśnie w okresie zmiany stosunków własnościowych i uruchomienia - zwłaszcza w drugiej połowie lat 80. - procesu przepływu kapitału z sektora państwowego do rąk prywatnych zasadnicze funkcje kontrolne pełnili wojskowi.