Reklama

Wulkan

Poniedziałek, 13 października 2025 (13:04)AktualizacjaWtorek, 14 października 2025 (14:42)

Wulkan to naturalne otwarcie w skorupie Ziemi, przez które na powierzchnię wydobywa się magma, gorące gazy oraz popioły. Zazwyczaj tworzy on wzniesienie w postaci stożka lub góry, powstałe w wyniku kolejnych erupcji i gromadzenia się materiału wulkanicznego.

Erupcja wulkanu Etna
Erupcja wulkanu Etna/Salvatore Allegra/Anadolu Agency/Getty Images

Wulkan

  • Wulkany powstają na ogół tam, gdzie płyty tektoniczne się stykają lub przemieszczają względem siebie. Najczęściej znajdują się na granicach płyt - tam, gdzie jedna płyta wsuwa się pod drugą (strefy subdukcji) lub gdzie płyty się rozchodzą (grzbiety oceaniczne).
  • Erupcje wulkaniczne to wydobywanie się magmy, gazów i popiołów z wnętrza Ziemi. Magma po wydostaniu się na powierzchnię staje się lawą. W zależności od jej składu i ciśnienia erupcje mogą być spokojne (lawowe) lub gwałtowne (eksplozywne).
  • Wulkany mają ogromny wpływ na klimat i życie na Ziemi. Erupcje mogą niszczyć lokalne ekosystemy, ale też tworzyć nowe tereny. Wyrzucane do atmosfery gazy i pyły mogą schładzać klimat na kilka lat, odbijając promienie słoneczne.

Erupcja wulkanu - co to jest?

Erupcja wulkaniczna to zjawisko gwałtownego uwalniania się magmy, gazów i popiołów z wnętrza Ziemi na jej powierzchnię. Powodem wybuchu jest nagromadzenie się ciśnienia w komorze magmowej - przestrzeni znajdującej się pod wulkanem, w której gromadzi się płynna skała.

Kiedy ciśnienie staje się zbyt duże, magma znajduje ujście poprzez szczeliny w skorupie ziemskiej, co prowadzi do erupcji. W zależności od rodzaju magmy i ilości gazów, wybuch może mieć charakter spokojny lub bardzo gwałtowny.

Erupcja wulkanu - jak przebiega?

Proces erupcji rozpoczyna się głęboko pod powierzchnią Ziemi, gdzie magma tworzy się w wyniku topienia skał w wysokiej temperaturze i pod dużym ciśnieniem. Ponieważ jest lżejsza od otaczających ją skał, stopniowo przemieszcza się ku górze, aż dotrze do komory magmowej.

Gdy ciśnienie w jej wnętrzu przekroczy odporność skał nad nią, magma przebija się na powierzchnię przez główny krater lub boczne szczeliny. Po wydostaniu się na zewnątrz nazywana jest lawą. Może ona wypływać powoli, tworząc potoki i nowe warstwy skalne, lub eksplodować z ogromną siłą, wyrzucając w powietrze popioły, pyły i odłamki skalne, zwane tefrą. Najdrobniejszy pył potrafi unosić się w atmosferze przez wiele miesięcy i okrążać Ziemię.

Wulkany w Polsce

Choć w Polsce nie ma dziś czynnych wulkanów, na jej terenie zachowały się liczne ślady dawnej działalności wulkanicznej. Większość z nich znajduje się na Dolnym Śląsku, zwłaszcza na Pogórzu Kaczawskim, gdzie można podziwiać m.in. Ostrzycę Proboszczowicką, Grodziec czy Małe Organy Myśliborskie.

Do znanych miejsc o pochodzeniu wulkanicznym należą również Góra Świętej Anny w rejonie Opolszczyzny, Bazaltowa Góra koło Lwówka Śląskiego oraz Wilkołak i Trupień.

Aktywne wulkany w Europie

Duże skupisko aktywnych wulkanów w Europie znajduje się we Włoszech. Na Sycylii dominuje Etna - największy i jeden z najaktywniejszych wulkanów kontynentu, który regularnie wybucha - najświeższa erupcja miejsce w czerwcu 2025 roku. 

W archipelagu Wysp Liparyjskich aktywny jest Stromboli, zwany "latarnią Morza Śródziemnego" oraz Vulcano, znany z emisji gazów i fumaroli. W pobliżu Neapolu znajduje się Wezuwiusz - słynny z erupcji w 79 roku n.e., która zniszczyła Pompeje oraz Campi Flegrei, tzw. superwulkan o dużym potencjale erupcyjnym.

Drugim ważnym obszarem wulkanicznym jest Islandia, leżąca na styku płyt tektonicznych. Znajdują się tam dziesiątki aktywnych wulkanów, w tym Hekla, Katla, Eyjafjallajökull, Grímsvötn czy Bárðarbunga. Ich aktywność często towarzyszy trzęsieniom ziemi i zjawiskom geotermalnym.

Wulkaniczne obszary występują także w Grecji - zwłaszcza na Santorynie i wyspach Methana czy Nisyros oraz na portugalskich Azorach, gdzie ostatni wybuch Capelinhos miał miejsce w 1957 roku.

W europejskiej części Rosji znajduje się natomiast Elbrus - najwyższy szczyt Kaukazu. Nazywany jest drzemiącym wulkanem, ponieważ ostatni okres jego aktywności miał miejsce około połowy I w. n.e., jednak nadal odnotowywana jest jego działalność post-wulkaniczna i zdarzają się tam m.in. wypływy lawy.
Temat Wulkan znajdziesz również w serwisie: geekweek, Zielona Interia

Wulkan - Wiadomości

Wulkan - Wideo

Stan alarmowy na Islandii. Obawiają się wulkanu

Stan alarmowy na Islandii. Obawiają się wulkanu

Środa, 15 listopada 2023 (12:01)
Wokół islandzkiego miasta Grindavik od soboty trwa stan alarmowy. Wstrząsy i pęknięcia ziemi spowodowane przez podziemną magmę mogą zwiastować nadejście wybuchu wulkanu. Przygotowują się na to...