Osadę zorganizowała zarządzająca jaskinią spółka Łysogóry, a przewodnikami są członkowie Klubu Historycznego "Hird" z Kielc. Prezentują oni życie osadników ubrani w stroje uszyte z materiałów stosowanych tysiąc lat temu - len i wełnę. Zbigniew Kowalski z klubu "Hird" powiedział, że prezentowana jest typowa osada leśna z czasów wczesnopiastowskich lub pogańskich. Jak wyjaśnił, takie osady na tym terenie występowały do XVII wieku. W osadzie zobaczyć można m.in. drewniany świder ogniowy, jakim nasi przodkowie krzesali ogień trąc nim o drewnianą podstawę. Jest też szałas wiedźmy, która wówczas zajmowała się medycyną i psychologią. Rozmówca PAP podkreślił, że słowo "wiedźma" wywodzi się stąd, że kobieta taka miała dużą wiedzę. Jest także kącina, czyli miejsce, w którym oddawano cześć bóstwom. Ustawiono tam kilka posągów bóstw przedchrześcijańskich. W namiocie kobiet zwiedzający mogą zobaczyć, jak dawniej przetwarzano skóry czy przygotowywano jedzenie, a w namiocie wojowników - jakie było oporządzenie ówczesnych wojów. Zorganizowano także plac zabaw, na terenie którego można sprawdzić się w strzelaniu z łuku czy rzucie oszczepem. Jaskinia Raj jest jedną z największych atrakcji województwa świętokrzyskiego. Uchodzi za jedną z najpiękniejszych w Polsce, wyróżnia się bogatą i dobrze zachowaną bogatą szatą naciekową. Została odkryta w latach 1963-1964. Ze względu na walory naukowe i dydaktyczne objęta jest ochroną jako rezerwat przyrody; jest też chronionym stanowiskiem archeologicznym. Otwarcie jaskini dla ruchu turystycznego nastąpiło w 1972 roku.