Instytut będzie się zajmował działalnością naukowo-badawczą i wydawniczą, dotyczącą tematyki zagłębiowskiej. Będzie też gromadzić naukowców i społeczników działających na rzecz umacniania tożsamości Zagłębia oraz propagowania wartości lokalnych i regionalnych. Instytut jest jednostką organizacyjną uczelni, ale będzie działał na zasadach stowarzyszenia. Oznacza to, iż mogą do niego przystąpić nie tylko naukowcy zatrudnieni w WSH, ale także osoby niezwiązane z uczelnią, które interesują się problematyką zagłębiowską i chcą działać na rzecz swojego regionu. - Chcemy stworzyć platformę skupiającą przede wszystkim ludzi nauki, ale także pasjonatów popularyzujących Zagłębie, pomnażających jego dorobek twórczy. Jesteśmy otwarci na współpracę z każdym, komu bliskie są idee zagłębiowskiego lokalizmu, ma pomysły na działalność popularyzatorską, społeczną czy kulturalną na rzecz swojego regionu - powiedział dr Michał Kaczmarczyk, pomysłodawca i dyrektor Instytutu Zagłębiowskiego. Do celów Instytutu należy m.in. upowszechnianie wiedzy na temat Zagłębia Dąbrowskiego, kształtowanie postaw prozagłębiowskich, prowadzenie działalności edukacyjnej adresowanej do mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego, wspieranie prozagłębiowskich inicjatyw społecznych i rozwijanie twórczości i kreatywności mieszkańców tego regionu. Instytut będzie realizował swoje cele m.in. poprzez prowadzenie badań naukowych, wydawanie książek i czasopism, organizowanie konferencji i sesji naukowych i popularnonaukowych, organizowanie przedsięwzięć kulturalnych, uczestniczenie w akcjach społecznych i edukacyjnych oraz współpracę z instytucjami, które w swoich zadaniach mają działalność na rzecz Zagłębia Dąbrowskiego. Zagłębie Dąbrowskie to kraina historyczno-geograficzna, obejmująca wschodnią część województwa śląskiego i zachodnią część województwa małopolskiego. Znajduje się w północno-wschodniej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, cechuje je odrębność kulturowa od Śląska. Stolicą regionu jest Sosnowiec.