Międzynarodowa Służba Poszukiwań a zrabowane dzieci

Międzynarodowa Służba Poszukiwań (International Tracing Service, ITS) jest centrum dokumentacji losów ofiar reżimu narodowosocjalistycznego oraz osób ocalałych. Jej główne cele wyznaczają cztery pojęcia: "dokumentowanie, badane, informowanie i upamiętnianie". 

Początki tej instytucji sięgają 1947 roku, kiedy to ITS Arolsen przejęło funkcje Międzynarodowej Organizacji Uchodźców (International Refugees Organization; IRO).

Z dokumentów zgromadzonych w archiwum ITS osoby prześladowane oraz ich potomkowie otrzymują informacje dotyczące doznanych represji, osadzenia w obozach, deportacji na roboty przymusowe, a także istotne informacje z dokumentów powstałych po wojnie w ramach programu wsparcia ze strony aliantów. 

- Łącznie posiadamy 30 milionów dokumentów, które zebraliśmy do 2010 roku na całym świecie. Osobistych przedmiotów mamy dokładnie 3200. Do tego dochodzi 50 milionów kart, które dotyczą 17,5 milinów ludzi - mówiła podczas konferencji Ramona Bräu z ITS Arolsen. - Dlatego jesteśmy bardziej "papierową" instytucją, pomnikiem z papieru - podkreślała. 

Z tytułem "pomnika" nie można polemizować. ITS Arolsen jest bowiem największym na świecie archiwum dotyczącym obozów koncentracyjnych, z zatrważającymi świadectwami niewyobrażalnego cierpienia.

Zasoby archiwum stanowią podstawę do prowadzenia badań naukowych oraz szerzenia edukacji na temat zrabowanych dzieci. Jak zaznaczała Bräu, to jedno z ważniejszych zadań ITS.

Dziś, kiedy instytucja stawia na digitalizację dokumentów (już 85 procent z nich posiada wersję cyfrową), można być pewnym, że losy tysięcy ofiar II wojny światowej, w tym zrabowanych dzieci, przetrwają kilkadziesiąt, jak nie setki kolejnych lat. 

Pomocy w ITS poszukują rocznie dziesiątki tysięcy osób.

- Dostajemy do 25 tysięcy zapytań w ciągu roku od osób, które są poszukiwane w związku z nazizmem - mówiła Bräu. 

Skąd pochodzą zapytania? W tym zakresie przeważają kraje wschodniej i środkowej Europy. Najwięcej zapytań pochodzi z Niemiec. W pierwszej "trójce" znajduje się także Rosja i Polska. O pomoc do ITS zwracają się także obywatele Stanów Zjednoczonych i Francji.

Pytają osoby, które przeżyły II wojnę światową, wśród nich zrabowane dzieci (stanowią oni 8,4 proc. wszystkich zgłoszeń w ciągu roku), a także dziennikarze (5,5 proc. zapytań rocznie), pracownicy naukowi i instytucje naukowe (16 proc.). Ponad połowa wszystkich zapytań (70 proc.) pochodzi jednak od rodzin, które niewiele wiedzą o przeszłości swoich bliskich żyjących w latach 1939-1945.  

- Teraz mamy czwartą generację tych rodzin - wskazywała prelegentka. 

- To mozolna i czasem bardzo frustrująca praca - podkreślała Bräu. Czasami pracownikom ITS Arolsen nie uda się w porę odpowiedzieć na zapytanie... Starsze osoby, które je składają, często umierają, zanim ktoś z instytucji się z nimi skontaktuje. To bolesne dla obu stron.

Praca z roku na rok, jak mówiła prelegentka, odwołując się do początków ITS Arolsen, była coraz trudniejsza. Napotykano różne przeszkody. ITS stara się jednak, by każda osoba, która się zgłosi, otrzymała wszystkie informacje na swój temat. Niezmiernie ważne są informacje o miejscach ich pobytu z "mglistych czasów".

- To istotna jednostka dla zrabowanych dzieci - nieraz podczas wystąpienia pracowniczki ITS padało to stwierdzenie. 

Izabela Rzepecka

***

Ramona Bräu - historyk, politolog, pracownik Międzynarodowej Służby Poszukiwań (International Tracing Service, Bad Arolsen). 

***

"Zrabowane dzieci / Geraubte Kinder" to wspólna akcja portalu Interia.pl i telewizji Deutsche Welle - pierwsze polsko-niemieckie poszukiwania dzieci zrabowanych w czasie II wojny światowej.

Celem przedsięwzięcia jest udzielenie pomocy ofiarom germanizacji w poszukiwaniu utraconej tożsamości. Historie osób, z którymi spotykali się dziennikarze, są publikowane na stronach Interii i Deutsche Welle.

Efektem akcji jest książka "Teraz jesteście Niemcami. Wstrząsające losy zrabowanych polskich dzieci", która ukazała się 17 października 2018 roku.

Podczas międzynarodowej konferencji "Rabunek i germanizacja polskich dzieci w czasie II wojny światowej" polscy i niemieccy historycy, badacze, archiwiści i przedstawiciele mediów dyskutują o losach zrabowanych dzieci, a także polityce III Rzeszy, jej założeniach i instytucjach. 

Organizatorami konferencji są Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń Uniwersytetu Pedagogicznego oraz Instytut Pamięci Narodowej. Patronem medialnym wydarzenia jest portal Interia i telewizja Deutsche Welle.

***

Program międzynarodowej konferencji naukowej "Rabunek i germanizacja dzieci w czasie II wojny światowej":