Pułapka w przepisach. Nie każdy legalnie kupiony węgiel możemy legalnie spalać

Od 27 października 2022 r. do 30 kwietnia 2023 r. zostają zawieszone normy jakościowe dla paliw stałych - wynika z projektu rozporządzenia ministra klimatu i środowiska. To nie nowość, a kontynuacja przyjętych dwa miesiące wcześniej w analogicznym rozporządzeniu przepisów. 

Nie jest to jednak jedyna zmiana dotycząca regulacji prawnych wokół opału - od 13 października mocą ustawy można sprzedawać i spalać wcześniej zakazany węgiel brunatny. 

Ale jest jeszcze przecież prawo miejscowe i tzw. uchwały antysmogowe, czyli ograniczenia i zakazy przyjęte na poziomie województwa albo nawet gminy. Czym zatem wolno, a czym nie wolno palić w piecu? Pytamy mec. Miłosza Jakubowskiego z Fundacji Franka Bolda. 

Zacznijmy od węgla brunatnego. To po ten opał Polacy jeździli jeszcze niedawno do Czech i to on dziś jest sprzedawany także w Polsce. I to węgiel brunatny właśnie ze względu na na niską wartość opałową i wysoką szkodliwość dla jakości powietrza i zdrowia ludzi był zakazany. 

- Zakaz sprzedaży węgla brunatnego wynikał nie z rozporządzeń, a z samej ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw i obowiązywał od czerwca 2020 roku - przypomina mec. Jakubowski. 

Jak zauważa, przepisy zmieniono dzięki poprawce dodanej w innej ustawie - o zasadach realizacji programów wsparcia przedsiębiorców w związku z sytuacją na rynku energii w latach 2022-2024. Nowe przepisy obowiązują od 13 października, ale legalizują sprzedaż węgla brunatnego wstecz, bo od 15 września tego roku do 30 kwietnia przyszłego roku.

- Nowelizacja uchyliła też czasowo karalność za spalanie węgla brunatnego. Tymczasem wszystkie znane mi uchwały antysmogowe zakazują palenia węglem brunatnym. Teraz jednak te przepisy z uchwał będą martwe, bo ustawa ma pierwszeństwo przed aktami prawa miejscowego - tłumaczy prawnik. 

Na uchwały antysmogowe nie ma jednak wpływu rozporządzenie zawieszające stosowanie norm jakościowych dla paliw stałych. O co chodzi i co to znaczy dla mieszkańców? 

- Zawieszenie norm jakościowych dotyczy wyłącznie sprzedaży węgla kamiennego - podkreśla Jakubowski. Tymczasem uchwały antysmogowe mówią o tym, co można spalać w piecach - a nie co kto może kupić. 

Nasz rozmówca podaje przykład: uchwała antysmogowa w województwie mazowieckim zakazuje spalania paliw o uziarnieniu od 0 do 3 mm, czyli drobnych miałów węglowych. Ten przepis uchwały antysmogowej nadal obowiązuje, więc jego naruszenie formalnie jest wykroczeniem. 

- Na Mazowszu zatem nawet jeżeli ktoś kupi legalnie miał węglowy, który w związku z zawieszeniem wymagań jakościowych może być sprzedawany, to nie będzie mógł go legalnie spalić. Podobna sytuacja jest na Śląsku, w Małopolsce i wielu innych województwach. Co do tego wątpliwości nie mamy - zaznacza Jakubowski. 

- Jednocześnie cały czas obowiązują przepisy z ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, które zakazują sprzedaży takich paliw jak muły węglowe, flotokoncentraty, mieszanki z ich wykorzystaniem, a także mieszanki zawierające węgiel kamienny w ilości mniejszej niż 85 proc., a są takie oferty na rynku, np. miksy węgla z torfem - to też jest zakazane. Nie wolno też sprzedawać węgla niesortowanego, czyli takiego gdzie wymieszany jest węgiel o różnym uziarnieniu. To wszystko jest nadal zakazane, bo wynika z ustawy, a nie z rozporządzenia, którego stosowanie jest zawieszone - tłumaczy prawnik. 

Kupując węgiel kamienny, wciąż powinniśmy także otrzymywać świadectwa jakości paliw. Uwaga! Zawieszenie norm jakościowych dla paliw stałych nie ma wpływu na obowiązek wydawania wspomnianych świadectw. 

- Świadectwa powinien dostawać każdy nabywca. Celem tego obowiązku jest nie tylko wykazanie, że paliwo jest zgodne z wymaganiami jakościowymi, ale też ochrona konsumentów poprzez zapewnienie im wiarygodnej i wyczerpującej informacji na temat paliwa, które kupują. Z punktu widzenia kupującego najważniejsza jest wartość opałowa, ale to niejedyny istotny parametr, bo nie każdy węgiel nadaje się do spalenia w każdym piecu - mówi Jakubowski. 

Co ważne - świadectwa jakości paliw dotyczą tylko węgla kamiennego, w tym miału, nie dotyczą węgla brunatnego czy pelletu.

A kto sprawdzi, czy nie łamiemy prawa? To zależy. 

- Naruszenia uchwał antysmogowych to wykroczenia. Kontrole prowadzą urzędnicy gmin, funkcjonariusze straży miejskich, może ich wesprzeć policja - wylicza Jakubowski. 

Taka kontrola może się zakończyć pouczeniem, mandatem od 20 do 200 zł, albo grzywną do 5 tys. zł. 

- Jeśli chodzi o przedsiębiorców, to kontrole powinny być prowadzone przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska oraz przez starostów. Z kolei jeśli chodzi o sprzedawców paliw właściwym organem jest UOKiK, który prowadzi kontrole za pośrednictwem Inspekcji Handlowej. Łamanie przepisów ustawy to przestępstwo zagrożone wysoką karą - dodaje prawnik.