Europejska współpraca polityczna, podjęta na początku lat 70., ma na celu rozszerzenie współpracy ekonomiczno-społecznej, określonej w unijnych traktatach i wypracowanie wspólnej strategii w dziedzinie polityki zagranicznej. Traktat o Unii Europejskiej przewiduje m.in. utworzenie wspólnej polityki zagranicznej obejmującej również zagadnienia bezpieczeństwa. Jeden z jego rozdziałów zatytułowany jest "Założenia wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa", a Europejskie Siły Szybkiego Reagowania są pierwszym wspólnym instrumentem polityki bezpieczeństwa. W głównych kwestiach unijnej polityki zagranicznej, Rada UE zasięga opinii Parlamentu Europejskiego. Ponadto, parlamentarna Komisja Spraw Zagranicznych, Praw Człowieka, Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony jest w stałym kontakcie z Wysokim Przedstawicielem ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, co zapewnia uwzględnianie stanowiska Parlamentu w podejmowanych działaniach. Na mocy Traktatu Amsterdamskiego (1997 r.) utworzono Urząd Wysokiego Przedstawiciela, a pierwszego Wysokiego Przedstawiciela Rada Europejska powołała na szczycie w Kolonii w czerwcu 1999 roku. Został nim Hiszpan Javier Solana. Parlament Europejski ma również prawo kierowania zapytań do Rady i wydawania jej zaleceń. Co roku odbywa się także debata oceniająca postępy we wprowadzaniu w życie wspólnej polityki zagranicznej. W dziedzinie określanej jako "sprawiedliwość i sprawy wewnętrzne" PE pilotuje przede wszystkim kwestie dotyczące wprowadzania w życie polityk budzących powszechne zainteresowanie, np. prawa azylowego i imigracyjnego, walki z narkomanią czy zorganizowaną przestępczością. Parlament jest też regularnie proszony o opinie i informowany o współpracy między organami wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych państw członkowskich Unii. Również w tej dziedzinie może kierować pytania do Rady i formułować zalecenia oraz co roku przeprowadza debatę oceniającą postępy w tych kwestiach.