Podstawę produkcji tytoniu stanowią rośliny z rodzaju Nicotiana należące do rodziny Solanaceae, a głównie wykorzystuje się Nicotiana Tabacum. Zielone liście rośliny poddawane są procesom technologicznym w celu uzyskania tytoniu do palenia, którego jednym ze składników aktywnych, odpowiedzialnym za uzależnienie jest nikotyna. W tym surowcu występuje w ilości 4%, w postaci soli kwasu jabłkowego i cytrynowego. Przeciętny papieros zawiera 0,8-1,0 g tytoniu i ok. 10 mg nikotyny, z której 10% - 1 mg wchłania się do organizmu palacza. Nikotyna jest substancją psychoaktywną o wysokim potencjale uzależniającym zarówno psychicznie, jak i fizycznie. Wynika to z jej molekularnego podobieństwa do acetylocholiny. Leczenie farmakologiczne uzależnienia od nikotyny - nikotynowa terapia zastępcza (NTZ) polega na dostarczaniu tego alkaloidu do organizmu uzależnionego palacza celem zmniejszenia objawów abstynencji. Pozwala ona również skoncentrować się na zmianie zachowań i nauczeniu się życia bez papierosa. Nikotynowa terapia zastępcza w postaci gum do żucia, plastrów, inhalatorów, tabletek dostarcza zazwyczaj 1/2-2/3 dawki nikotyny w porównaniu do wypalanego papierosa. Z preparatów NTZ alkaloid wchłania się powoli i po kilku godzinach uzyskuje się stałe stężenie nikotyny we krwi odpowiadające ok. 1/2 stężenia, które palacz osiąga po wypaleniu papierosa. Ponieważ przy zastępczym stosowaniu nikotyny np. w postaci gumy do żucia lub plastra osiąga się mniejsze stężenie nikotyny we krwi niż w przypadku palenia, palacz nie odczuwa takiego zadowolenia, jak w przypadku palenia tytoniu, a wybrane formy terapii zapobiegają odczuwaniu głodu nikotynowego i występowaniu abstynencji. Jakakolwiek postać preparatu jest zawsze bezpieczniejsza niż palenie tytoniu. Produkty nikotynowej terapii zastępczej nie zawierają ponad 4 300 niebezpiecznych związków, w tym rakotwórczych - składników dymu tytoniowego. NTZ jest terapią bezpieczną pod warunkiem przyjmowania zalecanych dawek i czasu leczenia. Zażywając nikotynę pochodzącą z preparatów NTZ nie istnieje ryzyko wystąpienia nowotworów tytoniozależnych ani przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. W dostępnym piśmiennictwie nie ma dowodów na ewentualne ryzyko endogennego tworzenia rakotwórczych N-nitrozoamin z metabolitów nikotyny. Dzięki leczeniu uzależnienia formą nikotynowej terapii zastępczej można skutecznie zapobiegać wielu wywołanym przez palenie tytoniu chorobom, a w przypadku wystąpienia zmniejszyć ich następstwa. Dopuszczone przez FDA (amerykański Urząd ds. Żywności i Leków) leki pierwszego wyboru - nikotynowa terapia zastępcza okazały się bezpieczne, a co ważne i skuteczne w leczeniu uzależnienia od tytoniu. prof. dr hab. Ewa Florek Laboratorium Badań Środowiskowych Katedry i Zakładu Toksykologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu