To, jakich formalności należy dopełnić przed powrotem do kraju, zależy przede wszystkim od państwa, w którym przebywasz, a także od indywidualnej sytuacji. Należy rozważyć takie sprawy, jak wypowiedzenie mieszkania, zamknięcie rachunków bankowych, transfer świadczeń socjalnych, kwestie podatkowe oraz zawodowe, a także formalności związane z edukacją dzieci. Wypowiedzenie, depozyt i rachunki Jeśli wracasz z Wysp, będziesz musiał odpowiednio wcześnie wymówić landlordowi mieszkanie. Okres wypowiedzenia jest zazwyczaj określony w umowie (tenancy agreement). Jeśli okaże się, że wyjazd jest pilny, zawsze możesz negocjować z właścicielem skrócenie terminu wypowiedzenia. Pamiętaj - nigdy nie zrywaj samowolnie kontraktu bez uregulowania należności - w takiej sytuacji landlord lub agencja nieruchomości ma prawo zgłosić cię na listę dłużników, co może ciągnąć się za tobą do Polski, utrudniając np. uzyskanie kredytu w banku. Przy podpisywaniu umowy najmu mieszkania w UK obowiązuje kaucja - zazwyczaj trzymiesięczna. Możesz ją odzyskać w momencie wyprowadzki, pod warunkiem że zostawiasz mieszkanie w stanie nienaruszonym. Jeśli właściciel lub agencja dostrzeże jakieś usterki czy zniszczenia, odliczy od depozytu kwotę na ich naprawę. Przy wyprowadzce bardzo ważne jest przepisanie rachunków ze swojego nazwiska. W tym celu należy zadzwonić do firm dostarczających gaz, prąd itp. i umówić się na spisanie liczników najlepiej w dniu wyprowadzki. Rachunek otrzymasz od ręki lub pocztą na adres w Polsce. Jeśli masz komórkę lub telefon stacjonarny na abonament, może się okazać, że zapłacisz karę za zerwanie umowy i dodatkowo będziesz musiał pokryć koszty abonamentu za okres, jaki został do końca umowy. Konto bankowe Jeśli masz bezpłatne konto, które nie generuje żadnych opłat, nie musisz go zamykać. Wystarczy, że zrezygnujesz z ewentualnych kart - płatniczej lub debetowej, a rachunek zostawisz otwarty - zawsze może się przydać na wypadek wizyty na Wyspach lub przelewu zaległej pensji itp. Inaczej jest w przypadku płatnego konta - w takiej sytuacji przed opuszczeniem Zjednoczonego Królestwa należy udać się do placówki banku i zamknąć rachunek. Nawet jeśli nie korzystasz z konta, to bank i tak pobiera opłatę za jego prowadzenie - kilka lub kilkanaście funtów. Jeśli skończą się środki na koncie, opłata jest pobierana z limitu kredytowego lub debetowego, dług będzie się zwiększał, dojdą do tego odsetki karne, co w rezultacie grozi trafieniem na listę dłużników. Koniec pracy Jeśli planujesz wyjazd z Wielkiej Brytanii, powinieneś odpowiednio wcześnie wypowiedzieć pracodawcy zatrudnienie. Najlepiej zrobić to pisemnie, chyba że umowa o pracę przewiduje inną formę. Okres wypowiedzenia znajdziesz w swoim kontrakcie. Jeśli decyzja o wyjeździe jest związana z wypowiedzeniem umowy przez pracodawcę, przysługują ci - w zależności od okoliczności - specjalne prawa i procedury. Przede wszystkim pracodawca powinien wysłać ci pisemne oświadczenie z wyjaśnieniem przyczyn wypowiedzenia umowy i spotkać się z tobą. Zawsze możesz wnioskować o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jeśli w danej firmie byłeś zatrudniony od miesiąca do dwóch lat, okres wypowiedzenia wynosi tydzień, a jeżeli powyżej dwóch lat - dwa tygodnie plus jeden dzień za każdy pełny rok przepracowany w tym miejscu, jednak nie może to być więcej niż 12 tygodni. Gdy natomiast przyczyną wypowiedzenia jest twoje przewinienie, pracodawca może cię zwolnić z dnia na dzień. Inna procedura obowiązuje w przypadku redukcji etatów. Po pierwsze, pracodawca musi odpowiednio uzasadnić przyczynę zwolnienia, skonsultować swoją decyzję ze związkami zawodowymi, zapewnić czas na szukanie innego zatrudnienia i wypłacić odprawę. Jeśli pracodawca nie trzyma się procedur, możesz zgłosić się po poradę do Citizens Advice Bureau, ACAS lub wnieść sprawę do Trybunału ds. Zatrudnienia. Dokumenty od pracodawcy Kończąc pracę w UK, warto zadbać o dokumenty poświadczające zatrudnienie i wysokość dochodów. Ułatwi to załatwienie wielu formalności w Polsce, choćby zwrot podatku czy szybszy transfer świadczeń socjalnych. Do najważniejszych dokumentów należą: - Druk P45 - wystawiany przez pracodawcę, jeśli w ciągu roku podatkowego pracownik zmieni miejsce zatrudnienia. Zawiera informację o dochodzie osiągniętym do dnia przerwania pracy oraz o zapłaconym podatku. - Druk P60, który otrzymuje każdy pracownik na koniec roku podatkowego, z informacją o dochodzie i odprowadzonym podatku. - Karta CIS 25 - dotyczy tylko pracowników z branży budowlanej. To dokument również informujący o wysokości dochodu i odprowadzonym podatku. - Payslipy, czyli odcinki wypłaty. Niewiele osób przywiązuje do nich wagę, ale warto o nie zadbać, ponieważ mogą ułatwić formalności związane z prawem do urlopu wychowawczego, wypoczynkowego czy dodatku za wieloletnią pracę. Mogą się też przydać podczas starania się o kredyt. - Referencje od pracodawcy - mogą mieć formę pisemną (najczęściej pracownik przygotowuje tekst w imieniu pracodawcy, który go jedynie podpisuje), ale może też być zgoda na rozmowę telefoniczną podczas rekrutacji w Polsce. Transfer zasiłków do Polski Aby przenieść prawo do świadczeń socjalnych z zagranicy do Polski, należy przed wyjazdem zadbać o odpowiednie formularze, które potwierdzają uprawnienia do zasiłków i opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne. Umożliwiają to unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczeń społecznych we Wspólnocie. Od 1 maja 2010 r. kwestie te regulują dwa nowe rozporządzenia: Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 oraz Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009. Zadbaj szczególnie o następujące dokumenty: - Formularz S1 (dawniej E 104) - poświadcza przebyte okresy ubezpieczenia, jest wydawany w celach sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania. Jest ważny przy rozpatrywaniu prawa zasiłku chorobowego i macierzyńskiego oraz leczenia. Aby go otrzymać, wypełnij wniosek CA3916, możesz go ściągnąć ze strony www.hmrc.gov.uk/forms/2005/ca3916.pdf , dołącz kopie druków P60 i P45 i payslipy i prześlij na wskazany w dokumencie adres. - Formularz U1 (dawniej E 301) - służy do rozpatrywania uprawnień do pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Jeśli należy ci się to świadczenie, powinieneś się zgłosić do swojego powiatowego urzędu pracy w Polsce z tym dokumentem. Aby go uzyskać, podobnie jak w przypadku formularza S1 wypełniasz druk CA3916 i wysyłasz pod wskazany adres. O U1 możesz również wystąpić po przyjeździe do Polski, w tym celu należy się zgłosić do wojewódzkiego urzędu pracy i przestawić dokumenty poświadczające zatrudnienie za granicą, jednak okres oczekiwania bywa (w zależności od WUP-u) dosyć długi. - Formularz U2 (dawniej E 303) - jest również pomocny przy transferze zasiłku dla bezrobotnych z zagranicy do Polski. Aby go uzyskać, zwróć się do lokalnego Jobcentre Plus. Katarzyna Kozak UWAGA, ZASIŁKOWICZE! Jeśli kończysz pracę w Wielkiej Brytanii, a pobierasz zasiłek rodzinny (Child Benefit) lub korzystasz z ulgi podatkowej na dziecko (Child Tax Credit), powinieneś poinformować o wyprowadzce z Wysp Child Benefit Office i Child Tax Credit Office. Prawo do pobierania tych świadczeń przysługuje tylko osobom pracującym na Wyspach. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy nadal po powrocie do Polski pobierasz świadczenia z tytułu czasowego zawieszenia zatrudnienia (np. brytyjską rentę) - w tym przypadku zgodnie z zasadą miejsca prowadzenia działalności jesteś traktowany jako osoba podejmująca zatrudnienie w Wielkiej Brytanii, a w związku z tym masz prawo do pobierania ChB i CTC z Wielkiej Brytanii. WWW CAB (Biuro Porad Obywatelskich) - www.adviceguide.org.uk, ACAS (organizacja doradztwa zawodowego) - www.acas.org.uk Trybunał ds. Zatrudnienia - www.employmenttribunals.gov.uk