Arthur Ashkin, Gerard Mourou i Donna Strickland zostali tegorocznymi laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Badaczy doceniono za przełomowe wynalazki z zakresu fizyki laserów.96-letni Amerykanin Artur Ashkin opracował pęsetę optyczną i zaczął ją stosować w systemach biologicznych. Pęseta optyczna wykorzystuje wysoko zogniskowana wiązkę laserową w taki sposób, żeby fizycznie unieruchomić lub przesuwać mikroskopowe obiekty. - Łapiemy i przesuwamy, tak jak przy normalnej pęsecie, tylko w rozmiarze nano. Taka pęseta jest wykorzystywana np. przy rozróżnianiu komórek nowotworowych od zdrowych - obrazuje dr hab. Jakub Szlachetko, profesor nadzwyczajny w Instytucie Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. Z kolei 74-letni Gerard Mourou (Francja i USA) i 59-letnia Donna Strickland (Kanada) zostali nagrodzeni "za metodę tworzenia ultrakrótkich impulsów optycznych o dużym natężeniu". Ich metoda (tzw. CPA) stosowana jest m.in. w laserowej korekcji wzroku. - W fizyce o ultrakrótkich impulsach mówimy, gdy są nie dłuższe niż jedna pikosekunda. To 10 do minus dwunastej potęgi sekundy. Te ultrakrótkie impulsy mają w dzisiejszych czasach bardzo szerokie zastosowanie, nie tylko w nauce, ale też w przemyśle - tłumaczy dr hab. Szlachetko. Pozwalają one na produkcję bardzo skomplikowanych urządzeń z nanometrową zdolnością rozdzielczą, co ma szerokie zastosowanie m.in. w mikroelektronice. - Takich obiektów nie można wytworzyć nożem czy piłą, potrzeba intensywnej wiązki laserowej. A właśnie tak małe obiekty: mikro i nano to przyszłość telekomunikacji czy bioinżynierii - mówi naukowiec. Z tak małych obiektów korzystamy na co dzień, są one wykorzystywane m.in. w tworzeniu procesorów oraz pamięci komputerowych. - Rozwój fizyki laserowej prowadzi do dalszej miniaturyzacji całej elektroniki użytkowej - tłumaczy Andrzej Marszałek, specjalista w zakresie technologii informatycznych. Dzięki temu komputery zajmujące kiedyś kilka pomieszczeń udało się zamknąć w urządzeniach, mieszczących się w kieszeni, a w przyszłości - jak prognozuje ekspert - staną się one nieodłącznymi elementami naszego ubioru. Ultrakrótkie impulsy optyczne o dużym natężeniu mogą też umożliwić śledzenie procesów biologicznych w materii o bardzo małych rozmiarach w bardzo krótkim czasie - procesów wewnątrzkomórkowych, DNA itp. Powinno to pozwolić opracować nowe generacje leków i szczepionek - wyjaśnia Marszałek. Lasery o tak wąskiej wiązce wiążą się też z rozwojem nanotechnologii, a tu zakres działania może być bardzo szeroki - od nieinwazyjnego badania człowieka, przez przetwarzanie trudno rozkładalnych śmieci, po precyzyjną rekonstrukcję kości człowieka czy zwierząt. Ashkin jest najstarszym laureatem spośród wszystkich dotychczasowych noblistów. Z kolei Donna Strickland jest pierwszą od 55 lat kobietą nagrodzoną Noblem z fizyki. 96-letni Amerykanin otrzyma połowę kwoty 9 mln koron szwedzkich (ok. 871 tys. euro). Drugą połową podzielą się Mourou i Strickland. Justyna Kaczmarczyk