- Jest rzeczą wielce zaszczytną dla państwa polskiego i naszego Instytutu, że możemy nagradzać tych, którzy w czasach, kiedy bardzo trudno było przypominać naszą historię, podejmowali ten trud i którzy społecznie zastępowali na tym polu instytucje państwowe. Są to osoby i instytucje, dzięki którym pamięć przetrwała. Dlatego Instytut niemal od chwili powstania uważał, że jego obowiązkiem jest zwracać uwagę opinii publicznej na takie osoby i je honorować, stąd wyróżnienie Kustosza Pamięci Narodowej - mówił prezes IPN Janusz Kurtyka. Wiceszef Kancelarii Prezydenta Władysław Stasiak odczytał zebranym list od Lecha Kaczyńskiego. "Wszyscy laureaci nagrody położyli wielkie zasługi dla ocalenia i upowszechnienia prawdy o najnowszych dziejach Polski. Państwa działalność organizacyjna i wydawnicza, badawcza i popularyzatorska przyczyniła się także do zachowania narodowej tożsamości przez tysiące Polaków, których tragiczne XX-wieczne losy rzuciły po wszystkich kontynentach. Jestem przekonany, że państwa trud podejmowany z miłością i poświęceniem nadal przynosić będzie owoce" - napisał prezydent, który objął honorowy patronat nad uroczystością. Tytuł Kustosza Pamięci Narodowej jest przyznawany co roku od 2002 roku przez kapitułę nagrody pod przewodnictwem prezesa Instytutu Pamięci Narodowej. Mogą go otrzymywać instytucje, organizacje społeczne i osoby fizyczne za szczególnie aktywne działania na rzecz upamiętnienia historii polskiego narodu w latach 1939-1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami IPN. Eugenia Maresch od młodości jest zaangażowana w działalność społeczną i charytatywną. Była członkinią Naczelnictwa ZHP poza granicami kraju i Rady Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego (POSK), przewodniczyła jego Komisji Bibliotecznej. Prowadzi rejestrację grobów polskich na cmentarzach brytyjskich. Działa w Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej do zbadania dokumentacji wkładu polskiego wywiadu w II wojnie światowej. Ludwik Jerzy Rossowski jest współinicjatorem działalności wydawniczej, popularyzatorskiej, informacyjnej, upamiętniającej losy zesłańców i łagierników, kronikarzem i dokumentalistą wszelkich przedsięwzięć łódzkich Sybiraków, autorem szeregu artykułów w prasie na ten temat. Od początku uczestniczy w wydawaniu rocznika "My, Sybiracy". Ksiądz Czesław Wala jest twórcą Golgoty w Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Kałkowie (woj. świętokrzyskie). W tym budynku, przypominającym średniowieczne zamczysko, znajduje się 38 kaplic-oratoriów upamiętniających martyrologię narodu polskiego. Każda ma swojego patrona; jest m.in. oratorium o. Maksymiliana Marii Kolbego, oratorium Powstańców Warszawskich, oratorium Ofiar Obozów Zagłady, oratorium Radomskiego Protestu w Czerwcu 1976 r. i oratorium ks. Jerzego Popiełuszki. "Zeszyty Historyczne" (początkowo jako półrocznik, później jako kwartalnik) wydawane są od 1962 r. przez Instytut Literacki w Paryżu. Zgodnie z zamierzeniem ich twórcy Jerzego Giedroycia, miały publikować dokumenty, relacje, pamiętniki, wspomnienia i opracowania poświęcone najnowszej historii Polski pozbawione ingerencji cenzury, obowiązującej w PRL. Wydawnictwo, skromne w założeniu, okazało się trwałym i ważnym dla wiedzy o dziejach Polski w XX wieku forum dyskusji i prezentacji naukowej, skupiając wielu wybitnych badaczy i publicystów emigracyjnych. Dotąd ukazało się 160 numerów "Zeszytów Historycznych". Po śmierci Giedroycia redagowała je Zofia Hertz, obecnie robi to Jacek Krawczyk. Bieżące "Zeszyty Historyczne" są publikowane przez warszawskie Towarzystwo Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu. Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie został założony w 1947 roku. Kontynuuje pracę Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski, który działał w Warszawie w latach 1923-1939 (po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego w 1935 r. - pod nazwą Instytut Józefa Piłsudskiego Poświęcony Badaniu Najnowszej Historii Polski). Do najważniejszych celów Instytutu należy: gromadzenie źródeł naukowych i prowadzenie badań historycznych związanych z najnowszymi dziejami Polski, ze szczególnym uwzględnieniem epoki Józefa Piłsudskiego - nurtu, który stworzył, oraz wskazań, które pozostawił. Oprócz prac badawczych Instytut prowadzi działalność wydawniczą, opublikował ponad 40 pozycji. Instytut ściśle współpracuje z bratnim Instytutem Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku oraz z warszawskim Towarzystwem Przyjaciół Instytutów Józefa Piłsudskiego Za Granicą (w 2004 r. przekształconym w Instytut Józefa Piłsudskiego Poświęcony Badaniu Najnowszej Historii Polski). Wspólnie wydają m.in. czasopismo "Niepodległość".