Popiół jest przygotowywany z gałązek poświęconych w poprzednim roku podczas Niedzieli Palmowej. Ksiądz poświęca popiół, a następnie posypuje nim głowy wiernych, mówiąc: "Nawracajcie się i wierzcie Ewangelii" albo "Pamiętaj, że jesteś prochem i w proch się obrócisz". Akt ten symbolizuje ułomność i przemijalność człowieka, jest znakiem żałoby i pokuty. Tego dnia obowiązuje wstrzemięźliwość i post. Prawem o wstrzemięźliwości są związani wszyscy powyżej 14. roku życia, a prawem o poście - osoby pełnoletnie do rozpoczęcia 60. roku życia. W tym dniu ludzi wierzących obowiązuje post ścisły, tzn. jeden posiłek do syta bez potraw mięsnych. Według znawców liturgii obrzęd posypywania głowy popiołem był na początku chrześcijaństwa praktyką stosowaną wyłącznie wobec grzeszników, którzy przez 40 dni przygotowywali się do sakramentu pokuty; uczestniczyli w nim w Wielki Czwartek. Stosowanie tej praktyki wobec wszystkich chrześcijan zalecił w 1091 r. papież Urban II.