Matura 2025. "Pytania mogą być bardziej wyrafinowane". Wszystko przez krótszą listę lektur

Matura 2025 tuż tuż. Każdy maturzysta musi przystąpić do trzech egzaminów pisemnych na poziomie podstawowym: z języka polskiego, matematyki i języka obcego nowożytnego. Obowiązkowe są też dwa egzaminy ustne - z języka polskiego i obcego. Do tego abiturienci napiszą też co najmniej jeden egzamin na poziomie rozszerzonym z tak zwanego przedmiotu dodatkowego.

W tym roku, po raz pierwszy, matura przeprowadzona będzie zgodnie z "odchudzoną" - jak twierdzi MEN aż o 20 proc. - podstawą programową.

Czy egzamin będzie łatwiejszy?

O to, jak w tym roku będzie wyglądała matura z języka polskiego na poziomie podstawowym, pytamy Annę Ryłek, polonistkę i egzaminatorkę. To pierwszy z egzaminów, do którego podejdą maturzyści. Start: 5 maja, godz. 9.

- Podstawę programową uszczuplono, skrócono listę lektur. "Potop" obowiązuje już tylko we fragmentach, tak jak "Inny świat". "Kordiana" przesunięto do rozszerzenia, a był wcześniej w podstawie. Tych koniecznych do znajomości w całości dzieł jest zaledwie 13, inne to teksty krótkie lub fragmenty większych utworów. Trzy lata temu ta lista była znacznie dłuższa. Została jedna trzecia tych treści - mówi Interii Anna Ryłek.

I dodaje: - To ogromne ułatwienie.

- Wydaje się, że uczniowie mogą pewnym krokiem wchodzić na egzamin. Jeśli tylko znają lektury, historię literatury, są świadomymi ludźmi i wiedzą, po co chodzili do szkoły, to nie muszą być filologami, żeby ten egzamin zdać - komentuje nauczycielka.

Czego można spodziewać się na maturze z języka polskiego? Egzaminatorka odpowiada: - Wszystkiego.

- Chciałabym uczulić uczniów: skoro obowiązującej literatury ubywa, to komisja egzaminacyjna ma coraz mniej materiału do wykorzystania w arkuszach - zauważa Anna Ryłek.

Zatem, jak podkreśla, "pytania o konkretne utwory mogą być bardziej wyrafinowane". - Jeśli CKE ma do dyspozycji "Zbrodnię i karę", "Antygonę", "Dziady cz. III", "Przedwiośnie" i "Lalkę", to nie będzie już pytań o rzeczy oczywiste. Ostatnie matury próbne pokazały, że jeśli jest pytanie o "Lalkę", to nie musi być o Wokulskiego i Izabelę, a chociażby o prezesową Zasławską, o Węgiełka, czyli inne postacie z dalszych rzędów - zauważa nasza rozmówczyni.

Sugestia nauczycielki? - To, co zostało w kanonie lektur, trzeba znać już bardzo szczegółowo. Pamiętać o postaciach epizodycznych, czy też o niszowych problemach, bo konstruktorzy, bazując na mniejszym materiale będą szukać czegoś nieoczywistego. Uprzedzam.

Anna Ryłek ma jeszcze inną podpowiedź dla maturzystów. - Niech powiązują utwory powstające w danych epokach z ideologią i filozofią tej epoki. Czytać należy w kontekście, widząc łączność dzieła literackiego z biografią, historią, światem, społeczeństwem. Często uczniowie mają takie przekonanie, że jak wiedzą, o czym jest utwór, to już dadzą radę. Niekoniecznie - wskazuje.

- Nie mam przeczuć, co pojawi się na maturze. Podejrzewam natomiast, że nie będzie matury bez "Lalki", "Dziadów cz. III", na większości arkuszy jest też "Rok 1984" albo "Dżuma". Z "Potopu" może się coś zdarzyć - mimo że obowiązuje już tylko we fragmentach, to często wykorzystuje się go chociażby, pytając o środki artystycznego wyrazu - wskazuje.

I zachęca do powtórzenia tych najbardziej podstawowych: czym jest porównanie, epitet, apostrofa.

- Nie tylko na maturę, ale tak w ogóle: nie wiem, jak można nie znać niektórych lektur, nie wiedzieć skąd pochodzi cytat "Trza być w butach na weselu" albo "Cóż tam, panie, w polityce". Trudno mi też wyobrazić sobie człowieka z maturą, który nie wie, co to są szklane domy, albo kim jest Wielki Brat. To są frazy, które przenikają do języka - komentuje jeszcze nauczycielka.

Dodaje: - Żyjemy w jakimś świecie, który jest mozaiką kulturowych odniesień, a matura czasem o nie pyta. Nie od strony znajomości lektury, a od kontekstu społecznego czy kulturowego.

Egzaminatorka przestrzega przed sztuczną inteligencją. - AI bardzo często buduje teksty najeżone błędami rzeczowymi. Uczenie się na blachę przygotowanych przez nią prac i odtwarzanie tego na maturze to droga donikąd - zaznacza Anna Ryłek.

Ma też rady dla maturzystów. Co zrobić przed egzaminem? - Przede wszystkim się wyspać. I postawić sobie realną poprzeczkę, ani zbyt niską, ani za wysoką. Wierzyć w siebie, bo niemożliwym jest to, żeby niczego do tego egzaminu nie wiedzieć.

- Arkusz zacząć należy od zadania, które wydaje się najłatwiejsze - po jego rozwiązaniu do kolejnego podejdzie się z poczuciem: już mam coś zrobionego. Warto też dobrze wykorzystać czas, cztery godziny to bardzo dużo. Czasami uczniowie po 90 minutach już kończą i są zadowoleni, a wcale nie trzeba się tak spieszyć. I uważnie czytać polecenia, wiele błędów wynika z ich niezrozumienia.

- Piszcie też wyraźnie! Jak egzaminator czegoś nie umie odczytać, to bez kluczowego słowa może jakiejś odpowiedzi nie zaliczyć. To są oczywistości, ale wielu uczniów o nich zapomina.

Mówi jeszcze o najgorszym z możliwych błędów, czyli kardynalnym, który zeruje całe wypracowanie. - Jeśli nie pamiętacie jakiegoś szczegółu, sparafrazujcie, jak nie pamiętacie nazwiska, opiszcie daną osobę, dając znać, że wiecie, o jaką postać chodzi. Wszystko się da zrobić.

Arkusze CKE wraz z rozwiązaniami będziemy na bieżąco publikować w Interii w raportach specjalnych. Sprawdź, jak przebiegały matury i z czym mierzyli się maturzyści oraz co znalazło się na egzaminie ósmoklasisty.