W roku 1784 cesarz Józef II nakazał zamknięcie cmentarzy, które znajdowały się w granicach miast. Chodziło o to, by wyprowadzić nekropolie poza teren zabudowany. Wówczas to powstał cmentarz tarnowski, zwany dzisiaj "Starym". Pierwszy pochówek miał tu miejsce w roku 1788. Najstarszym, zachowanym nagrobkiem jest pomnik nagrobny Anny Marii Radziwiłłowej. Była żoną księcia Karola Radziwiłła ("Panie Kochanku"). Zmarła w Tarnowie w roku 1795. W roku 1836 utworzono tu również cmentarz ewangelicki, przylegający do katolickiego. W roku 1846 właśnie na terenie cmentarza ewangelickiego powstała zbiorowa mogiła ofiar rabacji galicyjskiej, a w 1863 - zbiorowa mogiła powstańców styczniowych. W 1870 roku wybudowana zostaje kaplica tarnowskich książąt Sanguszków. W 1873 roku władze austriackie nakazują utworzenie kwatery samobójców. Trzy lata później odsłonięto uroczyście pomnik nagrobny Rufina Piotrowskiego, słynnego polskiego uciekiniera z Sybiru. Duże znaczenie dla cmentarza ma rok 1891, kiedy to nad grobem powstańców z 1863 roku wzniesiono (ze składek społecznych) pomnik, który stał się symbolem "Starego Cmentarza". W 1924 roku w kaplicy książąt Sanguszków powstaje pomnik autorstwa A.Madeyskiego. W roku 1966 ma miejsce uroczyste odsłonięcie pomnika "Walki i Zwycięstwa" autorstwa Drwali. W 1993 zorganizowana zostaje pierwsza kwesta na rzecz ratowania zagrożonych nagrobków, a rok później reaktywowano Społeczny Komitet Opieki nad Starym Cmentarzem, który kieruje akcją ratowania zabytkowych nagrobków. Od roku 1996 trwa akcja przekazywania opuszczonych, pozbawionych właścicieli grobowców nowym właścicielom, którzy zobowiązują się do ich odremontowania. Na "Starym Cmentarzu" uwagę zwraca grobowiec samobójcy Karola Kaczkowskiego, znanego tarnowskiego adwokata i polityka. Niedokończona kolumna symbolizuje nagłą śmierć. Księżna Anna Klebersberg, żona austriackiego generała kawalerii spoczywa w grobie zwieńczonym żeliwnym sarkofagiem. Z kolei grób Wilhelma Gawrońskiego, właściciela dóbr pod Szczucinem, wyróżnia trupia czaszka na obelisku. Na XIX-wiecznym grobie 5-letniej Gikusi Górskiej, córeczki adiunkta Sądu Okręgowego w Tarnowie, widzimy pięknego aniołka przy krzyżu. Nagrobek tarnowskiego mistrza piekarskiego Tomasza Wróblewskiego z początku XX wieku, wieńczy wpleciona w krzyż kotwica. Prosta kolumna ze złotymi napisami to nagrobek Dominiki Sidorowiczowej, która zmarła zaledwie w rok po ślubie. Symbol "Starego Cmentarza" - pomnik powstańców styczniowych to swego rodzaju kopiec pokryty tablicami upamiętniającymi poległych. Na mogile ofiar rabacji z roku 1846 roku powstał pomnik dopiero w roku 1998. Przez cały ten czas wydarzenia te były tematem tak wstydliwym, że nikt wcześniej nie zdecydował się na to, by uczcić ofiary bratobójczej walki. Powstaniec listopadowy Rufin Piotrowski, który uciekł w roku 1845 z zesłania na Syberii, zmarł w Tarnowie w roku 1872. Cztery lata później tarnowianie ufundowali mu przepiękny pomnik, przedstawiający kobietę leżącą na mogile kopcu. Na tarnowskim cmentarzu spoczywa także polski Edison - Jan Szczepanik oraz Tadeusz Tertil, pierwszy burmistrz wolnego Tarnowa w okresie II Rzeczypospolitej, ojciec cudu gospodarczego Tarnowa. W tym roku dzięki wieloletnim zabiegom przewodniczącego Społecznego Komitetu Opieki nad Starym Cmentarzem Antoniego Sypka oraz decyzji prezydenta Tarnowa, dr Ryszarda Ścigały, zostanie wyremontowany grobowiec tego wybitnego tarnowianina. Wspomniany Antoni Sypek jest autorem bogato ilustrowanej książki na temat nekropolii tarnowskiej pod tytułem "Alejami Starego Cmentarza". Jeśli kiedyś będziecie w Tarnowie, koniecznie wybierzcie się na Stary Cmentarz! Autor: Marek Ciesielczyk