Gorzowscy Cyganie obchodzą Międzynarodowy Dzień Romów od ponad 15 lat. Z miastem są jednak związani od blisko 65 lat. Do Gorzowa przybyli z Kresów Wschodnich na przełomie maja i czerwca 1947 roku. Tabor wołyńsko-gorzowski to szczególna grupa Cyganów, o silnych tradycjach kulturowych. Edward Dębicki jest tego żywym dowodem. Ten znany cygański kompozytor i poeta kilkadziesiąt lat temu założył Cygański Teatr Muzyczny "Terno", a w 1989 roku po raz pierwszy zorganizował jeden z największych festiwali muzyki cygańskiej w Polsce - Międzynarodowe Spotkania Zespołów Cygańskich "Romane Dyvesa" (Cygańskie Dni - przyp. red.). Zdaniem Dębickiego, w Gorzowie szacunek dla Cyganów wynika z ich wkładu w rozwój kultury tego miasta. - Może przez to, że my coś robimy dla miasta, to miasto się odwdzięcza. Ludzie szanują nas () w skali kraju jest z tym różnie. Ta dyskryminacja jeszcze jest, nie oszukujmy się. Najgorzej jest na Podkarpaciu, w okolicach Nowego Sącza. Tam żyją biedni Cyganie i tam są inaczej traktowani - powiedział Dębicki. W poniedziałek przedstawiciele Stowarzyszenia kierowanego przez Dębickiego spotkali się z wicewojewodą lubuskim Janem Świrepo. Okazją był Międzynarodowy Dzień Romów. Rozmawiano m.in. o przygotowaniach do jubileuszowej edycji "Romane Dyvesa". 25. festiwal zaplanowano 5-7 lipca br. W piątek (5 lipca) na nadwarciańskim bulwarze odbędzie się plenerowa impreza klubowa dla młodzieży z muzyką o cygańskich korzeniach. Dwa kolejne dni wypełnią koncerty w gorzowskim amfiteatrze. "Romane Dyvesa" będą w tym roku wspaniałe. () Przyjadą zespoły z Argentyny, Rosji Rumunii, Austrii, Czech i innych krajów. To będą zespoły z wysokiej półki - powiedział Dębicki. Dodał, że organizacja festiwalu z dużym rozmachem będzie możliwa dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, resortu spraw wewnętrznych oraz pomocy Miasta Gorzowa i władz województwa lubuskiego. Uroczystości, wpisujące się w obchody Międzynarodowego Dnia Romów zorganizował w poniedziałek także gorzowski oddział związku Romów Polskich wspólnie z Wojewódzką i Miejską Biblioteką Publiczną im. Z. Herberta w Gorzowie. Przed pomnikiem-popiersiem wybitnej cygańskiej poetki Bronisławy Wajs Papuszy złożono kwiaty. Podczas spotkania w bibliotece była mowa o działalności stowarzyszenia Romów i jego współpracy z instytucjami z Gorzowa, a na koniec odbyło się przedstawienie teatralne w wykonaniu dzieci romskich i polskich oraz występ zespołu "Romani Cierheń". W gmachu biblioteki przygotowano wystawę pt. "Gorzowska Roma". Ekspozycja składa się z kilku dużych biogramów najbardziej zasłużonych Cyganów gorzowskich, prezentuje ich publikacje. Wystawa to także okazja do poznania historii gorzowskiego środowiska Romów dzięki fotografiom z ich zbiorów prywatnych, które użyczyli bibliotece. Święto Romów przypada 8 kwietnia. Tego dnia w 1971 roku w Orpington w pobliżu Londynu po raz pierwszy zebrała się grupa Cyganów i ich sympatyków, by zamanifestować obecność tej grupy etnicznej w społecznościach całego świata i walczyć o jej prawa. Utworzono wówczas Światową Radę Cyganów Romani Union, zatwierdzono hymn Romów ("Gelem, gelem") i przyjęto barwy Romani Union. Postanowiono też, że 8 kwietnia będzie obchodzony jako Międzynarodowy Dzień Romów.