Bo jak działania techniczne, czyli organizację produkcji w gospodarstwie leśnym i opracowanie zasad planowego użytkowania, a także jedną z dyscyplin nauk leśnych można pokazać na wystawie? Że to możliwe najlepiej świadczy ekspozycja "Znaki i miary. Urządzanie lasu" w Muzeum Zamojskim. Na wystawie pokazana została historia 200 lat urządzania lasu. W 1809 roku wydana została samodzielnie publikacja Ludwika Platera, inspektora lasów rządowych w ośmiu guberniach zachodniej Rosji,"Gospodarka Leśna". Była ona pierwszą publikacją o wartości naukowej kładącą podwaliny pod polską nowoczesną terminologię leśną. Ważnym wydarzeniem w historii urządzania lasu było utworzenie w 1828 roku Szkoły Szczególnej Leśnictwa w Warszawie i Szkoły Praktycznej w Bodzentynie. Ważną postacią związaną z urządzaniem lasu był prof. Jan Miklaszewski. Od 1900 roku pracował jako kontroler lasów Ordynacji Zamoyskiej. Korzystając ze swobody poruszania się przez leśników na terenach przygranicznych zorganizował punkt przerzutu literatury i ludzi. Wśród przeprowadzonych przez zieloną granicę był Józef Piłsudski. Obok pracy zawodowej zajmował się badaniami naukowymi. Po I wojnie światowej został powołany na stanowisko Sekcji Lasów Głównego Zarządu Dóbr Państwowych, położył podwaliny pod leśne prace doświadczalne i badawcze. Jego dzieło "Lasy i leśnictwo w Polsce" zaliczono w 1929 roku w do najlepszych dzieł fachowej literatury światowej przez Międzynarodowy Instytut Współpracy Intelektualnej w Paryżu. Wykładał Na SGGW w Warszawie urządzanie lasu i statystykę leśna. Od 1936 roku do śmierci pełnił funkcję rektora SGGW. W czasie trwania wojny organizował komplety tajnego nauczania dla studentów. Zmarł 5 lutego 1944 roku pod nazwiskiem Władysław Baranowski. Prof. Jan Miklaszewski wraz ze studentami SGGW często odwiedzał lasy zwierzynieckie. Przy tej okazji należy wspomnieć Adama Loreta, który w okresie międzywojennym kierował Lasami Państwowymi, poprzez wdrażane reformy uczynił Lasy Państwowe "przedsiębiorstwem" dobrze zarządzanym o wysokim statusie społecznym leśników. Wszystkie te okazje i rocznice były doskonałym pretekstem do zorganizowania wystawy. Żeby pokazać skomplikowane zagadnienia organizatorzy wystawy posłużyli się znakami spotykanymi w lesie, a które bez szerszego kontekstu mówią niewiele. Wystawa przypomina o tym, że las jest dobrem, a odpowiednio urządzany jest dobrem, które przyrasta i służy całemu społeczeństwu. Wśród eksponatów ciekawie prezentują się mapy. Mapy zasadnicze, tematyczne, szczegółowe, czasami poufne. Bez map nie można urządzać lasu. Las trzeba wymierzyć, określić, opisać statystycznie. Tę wielką sztukę zdobywano w szkołach i w praktyce. Bogaty zestaw urządzeń pomiarowych możemy zobaczyć dzięki uprzejmości Szkoły Leśnej w Biłgoraju i kolekcji Pana Antoniego Kukiełki. Plan urządzania lasu to skomplikowane i wieloaspektowe działanie. Aby go przygotować konieczne są niezbędne informacje: geodezyjne, siedliskowe i dendrometryczne. Szczególne znaczenie dla urządzania lasu mają mapy. Podstawowy materiał dla map leśnych zawiera mapa zasadnicza z najważniejszymi szczegółami (granice działek, drogi, wody, itp.). Mapa zasadnicza służy do sporządzania map leśnych inżynieryjno-gospodarczych, oraz do planowania prac leśnych. W leśnictwie sporządzane są również mapy przeglądowe, które po sporządzeniu większej liczby kopii przekształca się w mapy: drzewostanów, glebowo-siedliskową, cięć i odnowień itp. Bogaty zestaw map wypożyczyło Nadleśnictwo w Tomaszowie Lubelskim i nadleśnictwo w Zwierzyńcu. Przedmioty używane w pracy leśnika pochodzą z Roztoczańskiego Parku Narodowego. Obecnie podstawową jednostką miary długości jest 1 metr, dawniej wiorsty, sążnie, pręty... W dawnej Polsce powszechnie znana i używana była mila polska, różna w różnych czasach i okolicach. Odróżniono milę małą - ok. 6250 m, średnią - ok.7030 m, wielką - ok.7810 m, milę geograficzną - ok. 7146 m, od 1819 milę nowopolską - ok. 8534 m. Były również mile lokalne. Mile podolskie były często dwa razy dłuższe od mil małopolskich. Polska system metryczny przyjęła w 1919 roku. Na wystawie znajdują się eksponaty, które pomagały w posługiwaniu się nowymi obowiązującymi miarami. Ważnym elementem wystawy jest pokazanie drogi jaką przebywa nasionko z wyselekcjonowanego drzewa do posadzenia sadzonki w lesie. Korzystaliśmy z pomocy szkółki leśnej w Bełżcu i Wyłuszczarni Nasion w Zwierzyńcu. Wystawa oprócz przypomnienia ważnych informacji historycznych jest dobrym miejscem do prowadzenia zajęć edukacyjnych, poznawczych dla nauczycieli i uczniów. Pozwala zrozumieć skomplikowaną prace leśników, uczy szacunku do przyrody i środowiska. Na wystawie prezentowanych jest ok. 200 eksponatów ze zbiorów: Muzeum Zamojskiego, Szkoły Leśnej w Biłgoraju, Nadleśnictwa Tomaszów Lubelski, Nadleśnictwa Zwierzyniec, Roztoczańskiego Parku Narodowego, Marka Blaszke, Franciszka Cieplaka, Anny i Stanisława Jachymków, Zdzisława Kotuły, Marka Rzeźniaka, Henryka Szkutnika. Scenariusz: Maria Rzeźniak Aranżacja wystawy: Jolanta Puźniak - Głąb, Maria Dudziak, Dorota Łysiak, Katarzyna Luszawska Zdjęcia ze znakami, podpisy: Artur Moskal, Piotr Szewczyk Wystawa czynna jest do końca listopada 2009 w salach Muzeum Zamojskiego. Maria Rzeźniak