Organizatorzy ekspozycji, którymi są łódzki oddział Instytutu Pamięci Narodowej i łódzkie Muzeum Tradycji Niepodległościowych, przypominają, że w przedwojennym województwie łódzkim mniejszość żydowska stanowiła 25 proc. jego mieszkańców. Łódź była drugim, po warszawskim, skupiskiem Żydów (233 tys. osób, tj. 32 proc. populacji). Żydzi - jak twierdzą - odegrali znaczącą rolę w rozwoju gospodarczym i kulturalnym całego regionu, uczestniczyli w jego życiu politycznym. Kwitło życie religijne - Aleksandrów Łódzki do 1939 r. był jednym z najważniejszych ośrodków chasydyzmu w Polsce. Z ziemi łódzkiej wywodziło się wielu wybitnych żydowskich artystów, literatów, działaczy politycznych i społecznych. Jak powiedział w rozmowie komisarz wystawy Paweł Kowalski, ma ona przypomnieć zwiedzającym o tamtych czasach jak również przypomnieć najtragiczniejszy okres - niemiecką okupację. Odwiedzający wystawę będą mogli dowiedzieć się m.in. o życiu religijnym Żydów, ich zaangażowaniu w życie gospodarcze, polityczne i kulturalne regionu. Odwiedzający zobaczą na zdjęciach jak np. wyglądała przed II wojną światową synagoga w Tomaszowie Mazowieckim, obejrzą żydowskich sprzedawców w jednym z łódzkich sklepów tekstylnych czy zdjęcie klasy z żydowskiej szkoły w Piotrkowie Trybunalskim. Na zwiedzających oprócz zdjęć czekają także ważne dokumenty m.in. plany niemieckiego okupanta dotyczące polityki wobec ludności żydowskiej, relacje, wspomnienia. - Od pierwszych dni okupacji Żydzi byli obiektem niemieckich prześladowań: bito ich, poniżano i mordowano, dewastowano i rabowano żydowskie sklepy i mieszkania, palono synagogi. To właśnie na ziemi łódzkiej, najwcześniej powstały getta: w Piotrkowie Trybunalskim w październiku 1939 r. (pierwsze getto w okupowanej Polsce), w Łodzi w lutym 1940 r. (największe getto w regionie i drugie, co do wielkości, po warszawskim). Tu także - w Chełmnie nad Nerem - Niemcy stworzyli pierwszy obóz zagłady" - przypominają w okolicznościowym wydawnictwie organizatorzy wystawy. Wystawa "Zagłada żydowskich miasteczek" będzie otwarta do końca października. Można ją oglądać w Muzeum Tradycji Niepodległościowych przy ul. Gdańskiej w Łodzi. Jest pierwszą z kilku, jakie będą otwarte w nadchodzącym tygodniu z okazji obchodów 65. Rocznicy Likwidacji przez Niemców Litzmannstadt Ghetto w Łodzi. Główne uroczystości obchodów odbędą się w dniach 26-29 sierpnia. Ich centralnym wydarzeniem będzie odsłonięcie w Parku Ocalałych Pomnika Polaków Ratujących Żydów. Udział w tej uroczystości zapowiedział prezydent RP Lech Kaczyński. 29 sierpnia odbędzie koncert galowy, podczas którego wykonany zostanie - specjalnie skomponowany na tę okazję przez Krzysztofa Pendereckiego - utwór "Kadisz, Łódzkim Abramkom, którzy chcieli żyć. Polakom, którzy ratowali Żydów". Komponując ten utwór, autor inspirował się poezją Abrama Cytryna, kilkunastoletniego żydowskiego poety, więźnia Litzmannstadt Ghetto, który zginął w Auschwitz-Birkenau. W getcie w Łodzi łącznie przebywało ok. 220 tys. osób. Trafiło do niego wielu żydowskich intelektualistów z Polski, Czech, Niemiec, Austrii i Luksemburga. W styczniu 1942 roku rozpoczęły się masowe deportacje Żydów z łódzkiego getta do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem, później - do obozu Auschwitz-Birkenau. Całkowita likwidacja getta nastąpiła w sierpniu 1944 roku. Według różnych źródeł, z łódzkiego getta ocalało jedynie 7-13 tysięcy osób.