Ciągłość pułku datuje się od 1784 roku, kiedy to obowiązywała nazwa Regiment Pieszy Koronny im. Działłyńskich. 24 i 25 października był on na Starym Rynku w Łowiczu inspekcjonowany przez Tadeusza Kościuszkę, co upamiętnia tablica na gmachu ratusza. Regimant został rozbity w czasie insurekcji kościuszkowskiej przez wojska rosyjskie pod Maciejowicami 10 października 1794 roku na tzw. polu martwej tyraliery, gdzie zginęło 311 żołnierzy polskich pozbawionych amunicji, a mimo to szturmujących Rosjan. Pułk był restytuowany w epoce Księstwa Warszawskiego w latach 1807-1813 i działał u boku cesarza Napoleona. Dowódcą pułku był Henryk Kamiński, późniejszy bohater Powstania Listopadowego. W 1813 roku pułk został otoczony przez Rosjan w Gdańsku i złożył broń z powodu braku amunicji oraz epidemii. Dowódca kazał się poddać swoim żołnierzom, aby ratować ich życie. Car Aleksander I, będąc pod wrażeniem odwagi "dziesiątaków", kazał ich puścić wolno. W latach 1815 - 1831 pułk został wznowiony w Armii Królestwa Polskiego. Wziął udział w Powstaniu Listopadowym w latach 1830-1831. W październiku 1831 roku, żeby uniknąć pościgu wojsk rosyjskich przedostał się do zaboru pruskiego i tam złożył broń. Żołnierze udali się na emigrację. Pomiędzy 1831 a 1918 rokiem datuje się przerwę w działalności pułku. W listopadzie 1918 roku pułk został wznowiony po raz czwarty, tym razem na Śląsku Cieszyńskim. Brał udział w wojnie o niepodległość i granice III RP w latach 1919-1921. Walczył z Czechami, Ukraińcami i bolszewicką Rosją. Miał duże zasługi w Cudzie nad Wisłą w 1920 roku. "Dziesiątacy" uderzali na Armię Czerwoną od strony Góry Kalwarii. W latach 1919 - 1939 miastem garnizonowym pułku był Łowicz. Święto pułkowe obchodzono 27 czerwca na pamiątkę zwycięstwa nad Ukraińcami pod Trembowlą i Gołogórami na Kresach wschodnich. W okresie przedwojennym żołnierze pułku wnosili wiele do życia miasta i powiatu. "Dziesiątacy" wywodzili się spośród młodzieży Księstwa Łowickiego. Do pułku wcielano mężczyzn urodzonych bądź zameldowanych na terenie miasta bądź powiatu. Pułk bazował w trzech obiektach na terenie miasta: koszarach im. Edwarda Śmigłego Rydza (dziś siedziba Wyższego Seminarium Duchownego), koszarach im. Józefa Piłsudskiego (dziś ZSP nr 1) oraz koszarach im. Stanisława Szeptyckiego (obecnie teren jednostki wojskowej). Pułk miał specjalną parafię i kościół pod wezwaniem św. Jana (wysadzony przez Niemców w czasie II wojny) przy dzisiejszej ul. Świętojańskiej. W 1926 roku pułk brał udział w walkach w następstwie przewrotu majowego, usiłując powstrzymać Józefa Piłsudskiego przed przejęciem dyktatorskiej władzy. Kilkunastu żołnierzy zginęło z rąk rodaków - żołnierzy legionowych, a spoczywają w mogile na Powązkach w Warszawie. W 1939 roku 10 pułk został, pod dowództwem pułkownika Marian Krudowskiego (spoczywa na cmentarzu katedralnym) włączony do 26 dywizji piechoty Armii Poznań i zajął stanowiska niedaleko rzeki Noteć. Od 1 do 13 września "dziesiątacy" wycofywali się na piechotę 250 km spod Bydgoszczy do Łowicza. W dniach 14 - 16 września walczyli o Łowicz. Niemcy wyrzucali cztery razy pułk z miasta. "Dziesiątacy" atakowali przy dźwiękach marsza wzbogaconego ludowymi oberkami. Krudowski zdecydował o wycofaniu się pułku z Łowicza po tym, gdy Niemcy zaczęli brać zakładników i grozić ich rozstrzelaniem. Następnie pułk próbował przedostać się w kierunku Warszawy przez Kompinę, Bobrowniki, ale zostął okrążony przez czołgi niemieckie i poddał się w dniach 18 - 20 września. Tylko jeden pododdział zdołał przebić się do Góry Kalwarii i dalej na południe. Był to pododdział dowodzony przez pułk. Henryka Piklikiewicza, obecnego na uroczystościach w ZSP nr 1. Próbowali się przebić przez Słowację na Węgry, ale zostali w Karpatach rozbici wspólnym wysiłkiem Niemców i Rosjan. 2 października do niewoli dostała się kompania broni specjalnej. Nieliczna około 100-osobowa grupa dziesiątaków uciekła obu okupantom i po zrzuceniu mundurów wróciła w rodzinne strony. Niektórzy przystąpili do walki konspiracyjnej w inspektoracie Łyska ZWZ/AK. Ich walkę symbolizuje st. sierż. Antoni Opalski pochowany na cmentarzu katedralnym. Zginął w 1941 roku rozstrzelany z wyroku sądu polowego jako "przywódca leśnych bandytów". eb