Plany budowy w Polsce nowego radioteleskopu przedstawił w środę w Gdańsku wiceprezes Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (PTA) dr hab. Maciej Mikołajewski. Był on gościem uroczystej sesji Rady Miasta zwołanej dla uczczenia 360. rocznicy wyboru Jana Heweliusza na rajcę Gdańska. W tym roku obchodzona jest 400-setna rocznica urodzin gdańskiego astronoma. Rok 2011 został ustanowiony Rokiem Heweliusza przez Sejm. Posłowie podjęli taką decyzję na wniosek gdańskiego samorządu. - W żadnej innej dziedzinie nauki, nie jesteśmy w stanie zbudować aparatury, która rzeczywiście byłaby najlepsza na świecie. Tu jesteśmy w stanie. Mamy szansę wybudować Heweliuszowi żywy pomnik - powiedział dziennikarzom Mikołajewski. Jak wyjaśnił wiceprezes PTA, radioteleskop to rodzaj teleskopu, dzięki któremu można oglądać wszechświat na falach radiowych. - Bardzo szeroko rozumianych - od bardzo długich fali niskich częstotliwości - aż do mikrofal, czyli fal centymetrowych i krótszych - na tych ostatnich można oglądać najodleglejsze obiekty we wszechświecie - dodał. Polska dysponuje naturalnym, wolnym od zakłóceń radiowych i cywilizacyjnych środowiskiem w postaci położonego najbliżej Europy Zachodniej, wielkiego kompleksu leśnego, Borów Tucholskich. Tylko las daje gwarancję ciszy radiowej, w której radioteleskop może pracować 24 godziny na dobę przez kilkadziesiąt lat. Zdaniem Mikołajewskiego, budowa radioteleskopu "Hevelius" będzie kosztować ok. 200 mln zł. Pieniądze na to miałyby pochodzić z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Niewykluczone, że na inwestycję udałoby się zdobyć fundusze z Unii Europejskiej. W rozważanym projekcie jest wiele nowatorskich rozwiązań technicznych jak np. zastosowanie zamiast stali kompozytów węglowych do części konstrukcyjnej i czaszy, albo siłowników hydraulicznych do sterowania i poruszania anteny. Pozwoliłoby to m.in. obniżyć wagę konstrukcji (a więc i zużycia energii podczas eksploatacji), podnieść jego precyzję oraz wyeliminować hałas podczas pozycjonowania (istotne w sąsiedztwie ostoi zwierzyny). Obecnie największy w Polsce i jednocześnie środkowej Europie 32-metrowy radioteleskop o nazwie "Kopernik" (powstał w 1994 r.) znajduje się w Piwnicach niedaleko Torunia. Większości najdonioślejszych astronomicznych wyników naukowych w ostatnich dekadach, jak odkrycia kwazarów, pulsarów, pozasłonecznych układów planetarnych, czy bezpośredniej pozostałości po Wielkim Wybuchu, dokonano dzięki obserwacjom radiowym. Aż sześć, spośród dziewięciu Nagród Nobla przyznanych za odkrycia astronomiczne, przypadło radioastronomom. Astronom, piwowar, grafik, drukarz i wydawca, Jan Heweliusz urodził się 28 stycznia 1611 r. w Gdańsku, a zmarł - także w tym mieście, w dniu swoich 76. urodzin 28 stycznia 1687 r. Heweliusz pochodził z rodziny browarników. W młodości studiował prawo, matematykę, astronomię i rysunek na uczelniach w Holandii, Anglii i Francji. Po powrocie do Gdańska w 1634 roku przez wiele lat prowadził intensywne obserwacje astronomiczne, korzystając przy tym z wielu samodzielnie zbudowanych przyrządów. W 1664 r. Heweliusz został członkiem Królewskiej Akademii Nauk w Londynie. Heweliusz stworzył ponad 20 wielkich dzieł oraz atlas 54 gwiazdozbiorów, z których 12 opisano po raz pierwszy. Jest również twórcą prototypu zegara wahadłowego i peryskopu.