Wigilia Bożego Narodzenia obrządków wschodnich. Premier złożył życzenia

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny (PAKP) formalnie używa kalendarza juliańskiego. Prawosławni duchowni zwracają uwagę, że to kalendarz o wiele starszy od gregoriańskiego (wprowadzonego w 1582 roku reformą papieża Grzegorza XIII) i był używany w pierwszych wiekach chrześcijaństwa.

Według danych soboru biskupów PAKP, ponad 90 proc. prawosławnych parafii w Polsce stosuje kalendarz juliański. Stałe święta (z wyjątkiem Wielkanocy, której data wyliczana jest w obu obrządkach w nieco inny sposób) wypadają trzynaście dni po katolickich. Wigilia Bożego Narodzenia według tego kalendarza przypada więc 6 stycznia w kalendarzu gregoriańskim.

Święta chrześcijan wschodnich poprzedzał 40-dniowy post, bardzo ściśle przestrzegany, zwłaszcza przez ostatnie dni przed świętami i w samą Wigilię. W Wigilię niektórzy wierni powstrzymują się również od picia, aż do postnej kolacji.

Wierni Kościołów wschodnich mają kilka nazw wigilii. W zależności od regionu i tradycji, mówią na nią np. nawieczerie, soczelnik lub swiaty wieczer. Nazwa soczelnik pochodzi od "socziwa", czyli gotowanej pszenicy polewanej miodem (według innych źródeł - soczystej kaszy).

Posiłek wigilijny rozpoczyna się od modlitwy i dzielenia prosforą. Prosfora (od greckiego "prosphero" - przynoszę) to chleb liturgiczny używany w Kościele wschodnim do konsekracji i komunii. Współcześnie ma kształt małych, mieszczących się w dłoni krążków, po upieczeniu podobnych do bułek. Przygotowaniem i wypiekiem prosfor zajmują się np. mniszki z monasterów (klasztorów).

Boże Narodzenie rozpoczynają też grekokatolicy mieszkający m.in. na Podkarpaciu.

Jak przypomina dziekan sanocki i proboszcz parafii greckokatolickiej w Komańczy w Bieszczadach ks. Andrzej Żuraw, podobnie jak w Kościele zachodnim, również u wiernych obrządków wschodnich wieczerza wigilijna składa się z dwunastu dań. Na stole będą m.in.: ryby, kilka rodzajów pierogów, żurek czy barszcz z uszkami. "Nie może zabraknąć także kutii" - dodaje. 

Z okazji przypadającej dziś - zgodnie z kalendarzem juliańskim - Wigilii Bożego Narodzenia - prezydent Andrzej Duda złożył życzenia duchownym i wiernym Kościoła prawosławnego, greckokatolickiego i Kościołów wschodnich.

"Pragnę złożyć wszystkim Państwu najserdeczniejsze życzenia pomyślności, szczęścia i pokoju. Niech ten szczególny czas przepełnia Państwa serca radością i stworzy okazję do wielu ciepłych spotkań w gronie najbliższych. Życzę, aby wspólne przeżywanie Świąt Bożego Narodzenia było dla Państwa momentem wewnętrznego skupienia, kiedy dzielenie się chlebem wzmacnia przekonanie o zwycięstwie dobra i nadziei, a tradycyjne zwyczaje i bożonarodzeniowe obrzędy ukazują piękno i bogactwo polskiej kultury. Niech przez cały nowy rok przyświeca Państwu betlejemska jasność, która pomaga w pokonywaniu trudności i umacnia więzi. Niech promienieje na wszelkie Państwa działania, czynione z pożytkiem dla Państwa rodzin, lokalnej społeczności i całej Rzeczypospolitej" - napisał prezydent.

"Boże Narodzenie jest wspólnym świętem wszystkich chrześcijan. Prawosławni, grekokatolicy, staroobrzędowcy i wszyscy wierni Kościołów wschodnich zasiądą do wigilijnego stołu. Będziecie Państwo dzielić się chlebem - prosforą - i we wspólnocie religijnej i rodzinnej przeżywać tajemnicę narodzenia Boga w ludzkiej postaci. W te radosne święta pragnę złożyć serdeczne życzenia nadziei, miłości i pokoju. Niech nowonarodzony Jezus obdarzy nas wszystkich swoimi darami" - przekazał Mateusz Morawiecki, którego życzenia zamieszczono na Twitterze Kancelarii Premiera. 

Nie ma dokładnych danych co do liczby prawosławnych w Polsce. Hierarchowie polskiej Cerkwi szacują, że wiernych jest 450-500 tys. W ostatnim spisie powszechnym, które to dane uznawane są jednak przez duchownych za niemiarodajne, przynależność do Kościoła prawosławnego w Polsce zadeklarowało 156 tys. osób.

Według danych GUS grekokatolików jest w Polsce ok. 33 tys. Mieszkają m.in. w województwach: podkarpackim, małopolskim, warmińsko-mazurskim, zachodniopomorskim, lubuskim i dolnośląskim. W latach 40. ubiegłego wieku Kościół greckokatolicki został zdelegalizowany przez władze komunistyczne; reaktywowano go na początku lat 90.

Staroobrzędowcy, którzy również według kalendarza juliańskiego świętują Boże Narodzenie, to jedna z najmniejszych w Polsce grup religijnych. Ocenia się, że jest ich 1-2 tys. Mieszkają głównie na Suwalszczyźnie.