Stan wyjątkowy. Co oznacza i kiedy może zostać wprowadzony?
We wtorek rząd wystąpił do prezydenta o wprowadzenie stanu wyjątkowego na 30 dni w przygranicznym pasie dwóch województw: lubelskiego i podlaskiego. Szef MSWiA powiedział, że wprowadzone restrykcje nie będą ingerowały w życie zawodowe mieszkańców. Czym zatem jest i czego dotyczy stan wyjątkowy? Oraz jakie ograniczenia zostaną wprowadzone w tych dwóch województwach? Wyjaśniamy.
Stan wyjątkowy jest wprowadzany na terenie całego kraju lub jego części przez prezydenta na wniosek rządu "w sytuacji szczególnego zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni, które nie może być usunięte poprzez użycie zwykłych środków konstytucyjnych". Nie może być dłuższy niż 90 dni. Jego przedłużenie możliwe jest tylko raz, za zgodą Sejmu na czas nie dłuższy niż 60 dni, co oznacza, że łącznie może on trwać przez 150 dni.
Ten stan nadzwyczajny może nieść za sobą pewne ograniczenia wolności praw człowieka i obywatela. Konstytucja RP gwarantuje jednak obywatelom, że nawet podczas stanu wyjątkowego państwo nie może ograniczać ich praw na takich obszarach jak godność człowieka, obywatelstwo, ochrona życia, humanitarne traktowanie, ponoszenie odpowiedzialności karnej, dostęp do sądu, dobra osobiste, sumienie i religia, prawo petycji oraz rodzina i dziecko.
Szczegółowe regulacje na ten temat określa ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym.
Może skończyć się szybciej
Wprowadzenie stanu wyjątkowego wymusza na prezydencie określenie dokładnych informacji o tym, dlaczego został wprowadzony, ile będzie trwał, jaki obszar obejmuje i jakiego rodzaju ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela zostaną użyte. Rozporządzenie o wprowadzeniu takiego stanu może zostać uchylone przez Sejm.
Jeśli przyczyny określone podczas wprowadzenia stanu wyjątkowego ustąpią, wówczas prezydent na wniosek rządu znosi stan wyjątkowy przed upływem czasu, na jaki został wprowadzony.
Podczas stanu wyjątkowego koordynacja działań i kontrola funkcjonowania administracji rządowej i samorządowej należą do kompetencji premiera albo wojewody.
W czasie stanu wyjątkowego dopuszczalne jest użycie wojska, jeżeli dotychczas zastosowane siły i środki zostały wyczerpane. W szczególnych okolicznościach oddziały te mogą być uprawnione do zastosowania broni palnej.
Ograniczenia w dwóch województwach
We wniosku Rady Ministrów do prezydenta wnosi się o zastosowanie w woj. podlaskim i lubelskim poniższych ograniczeń:
- zawieszenie prawa do organizowania i przeprowadzania zgromadzeń;
- zawieszenie prawa do organizowania i przeprowadzania imprez masowych;
- obowiązek posiadania przy sobie dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość (w przypadku niepełnoletnich - legitymacji szkolnej);
- zakaz przebywania w ustalonym czasie w ustalonych miejscach, obiektach i obszarach;
- zakaz fotografowania i nagrywania określonych miejsc, obiektów i obszarów;
- zakaz noszenia broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych;
- ograniczenie dostępu do informacji publicznej dotyczącej czynności prowadzonych na obszarze objętym stanem wyjątkowym.
