Na zielono zostały zaznaczone proponowane odpowiedzi z WOS-u. Są to odpowiedzi do arkusza z ! POZIOM PODSTAWOWY W zadaniach 1 - 6 zaznacz jedną prawidłową odpowiedź. Zadanie 1. (1 pkt) Pogląd, iż człowiek jest istotą społeczną sformułował A. Arystoteles. B. Eurypides. C. Heraklit. D. Epikur. Zadanie 2. (1 pkt) Państwo jest A. wspólnotą plemienną ukształtowaną na przestrzeni dziejów. B. wspólnotą kulturową ludzi mówiących tym samym językiem. C. dobrowolną organizacją ludzi posiadających poczucie odrębności. D. polityczną organizacją społeczeństwa, suwerenną, terytorialną i uprawnioną do stosowania przymusu. Zadanie 3. (1 pkt) Czynne prawo wyborcze w wyborach do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przysługuje obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył A. 35 lat. B. 30 lat. C. 21 lat. D. 18 lat. Zadanie 4. (1 pkt) Ważność wyborów do Sejmu i Senatu w Polsce stwierdza A. Naczelny Sąd Administracyjny. B. Państwowa Komisja Wyborcza. C. Sąd Najwyższy. D. Trybunał Konstytucyjny. Zadanie 5. (1 pkt) Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu rozpatruje skargi dotyczące naruszenia A. Karty Praw Podstawowych. B. Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. C. Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. D. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Zadanie 6. (1 pkt) Mediacja jako jeden ze sposobów rozwiązywania konfliktów polega na A. podjęciu bezpośrednich rozmów przez strony konfliktu. B. poddaniu konfliktu pod osąd społeczny. C. rozstrzygnięciu konfliktu przez wybranego arbitra. D. pośredniczeniu osoby bezstronnej w sporze w celu ułatwienia stronom konfliktu osiągnięcia porozumienia. Zadanie 7. (3 pkt) Wymień trzy typy legitymizacji władzy nazwane przez Maxa Webera typami idealnego panowania. 1. tradycyjna 2. charyzmatyczna 3. legalna Zadanie 8. (2 pkt) Wśród wymienionych w tabeli wydarzeń wskaż to, które chronologicznie jest pierwsze, i to, które jest ostatnie. Obok wydarzenia chronologicznie pierwszego wpisz 1, obok ostatniego wpisz 5. 1(1975) - Powstanie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy Europejskiej. Przystąpienie Polski do Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego. 5 (2003)- Rozpoczęcie polskiej misji stabilizacyjnej w Iraku. Zamach terrorystyczny na Światowe Centrum Handlu (WTC) w Nowym Jorku. Wkroczenie wojsk ZSRR do Afganistanu. Zadanie 9. (4 pkt) Spośród poniżej wymienionych czynników wskaż te, które mogą sprzyjać utrwalaniu demokracji, oraz te, które mogą stanowić zagrożenie dla współczesnej demokracji. Wpisz odpowiednie liczby do tabeli. Czynniki: 1. Izolacja władzy od społeczeństwa 2. Kryzys ekonomiczny 3. Decentralizacja władzy 4. Jawność życia publicznego 5. Zagrożenie wojną 6. Zaangażowanie obywateli w życie publiczne Czynniki sprzyjające utrwalaniu demokracji - 3,4,6 Czynniki stanowiące zagrożenie dla współczesnej demokracji - 1,2,5 Zadanie 10. (4 pkt) Dopisz do umieszczonych w tabeli stwierdzeń, głoszonych przez zwolenników określonych doktryn lub ideologii politycznych, nazwy tych doktryn lub ideologii. Najwyższą wartością jest dobro własnego narodu, nawet kosztem innych narodów. nacjonalizm Najwyższą wartością jest ochrona tradycyjnych form organizacji społeczeństwa i gospodarki. konserwatyzm Najwyższą wartością jest wolność człowieka, a jedyną granicą wolności jest wolność drugiego człowieka. liberalizm Najwyższą wartością jest państwo narodowe kierowane przez silnego przywódcę. faszyzm Zadanie 11. (5 pkt) Do podanych poniżej biogramów dopisz nazwiska odpowiadających im postaci. A. Francuski mąż stanu. Prezydent Francji w latach 1959-1969. Zwolennik silnej władzy wykonawczej sprawowanej przez prezydenta. Zwolennik koncepcji "Europy Ojczyzn". Charles de Gaulle B. Niemiecki polityk. Współzałożyciel partii chrześcijańsko-demokratycznej CDU. W latach 1949-1963 kanclerz RFN. W 1955 roku nawiązał stosunki dyplomatyczne z ZSRR. Uznawany za jednego z ojców integracji europejskiej. Konrad Adenauer C. Rosyjski polityk. Członek KC KPZR. Pierwszy w historii prezydent Rosji. Urząd prezydenta sprawował w latach 1991-1999. Jako głowa państwa rosyjskiego dysponował szerokimi uprawnieniami. Zgodził się na plany rozszerzenia NATO na wschód. Borys Jelcyn D. Działacz związkowy i polityk. Przewodniczący NSZZ "Solidarność". Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1983 roku. Był jednym z głównych sygnatariuszy porozumień Okrągłego Stołu. W latach 1990-1995 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Lech Wałęsa E. Ukraiński polityk. W 1999-2001 roku pełnił funkcję premiera Ukrainy. Po zwycięstwie w przeprowadzonej ponownie II turze wyborów i wydarzeniach zwanych pomarańczową rewolucją został zaprzysiężony w 2005 roku na prezydenta Ukrainy. Wiktor Juszczenko W zadaniach 12 - 13 rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli Prawda (zdanie prawdziwe) lub Fałsz (zdanie fałszywe). Zadanie 12. (4 pkt) Człowiek i społeczeństwo Konformizm to postawa charakteryzująca się odrzuceniem norm, wartości i wzorców zachowań obowiązujących w danej grupie. FAŁSZ Grupy ekskluzywne stosują rygorystyczne kryteria przyjęć nowych członków. PRAWDA Socjalizacja jest procesem kończącym się wraz z osiągnięciem pełnoletności. FAŁSZ Altruizm to postawa wyrażająca się gotowością do niesienia pomocy innym ludziom. PRAWDA Zadanie 13. (4 pkt) Prawo Prawo karne reguluje rozstrzygnięcia dokonywane w trybie decyzji administracyjnych.FAŁSZ Zasada domniemania niewinności oznacza, iż udowodnienie niewinności leży po stronie oskarżonego.FAŁSZ Osoby fizyczne i osoby prawne są podmiotami prawa cywilnego.PRAWDA Prawo łaski w indywidualnych przypadkach przysługuje Prezydentowi Rzeczypospolitej.PRAWDA Zadanie 14. (6 pkt) W poniższych tabelach A - C przedstawiono przykładowe rozkłady mandatów po wyborach parlamentarnych we współczesnych państwach. Na ich podstawie rozpoznaj funkcjonujące w tych państwach systemy partyjne. Obok każdej tabeli wpisz w wyznaczone miejsca nazwę tego systemu partyjnego oraz podaj jeden skutek funkcjonowania tego systemu w państwie. A Nazwa systemu partyjnego: dwupartyjny Skutek funkcjonowania systemu partyjnego w państwie: stabilne rządy większościowe B Nazwa systemu partyjnego: wielopartyjny Skutek funkcjonowania systemu partyjnego w państwiewiększość społeczeństwa ma swoich przedstawicieli we władzach C Nazwa systemu partyjnego: monopartyjny Skutek funkcjonowania systemu partyjnego w państwie: wprowadzenie rządów totalitarnych, (brak opozycji i kontroli) Zadanie 15. (2 pkt) Na podstawie fragmentu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i własnej wiedzy wykonaj polecenia. W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary [?], ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot. [...] a) Podaj nazwę, jaką określa się zamieszczony powyżej fragment Konstytucji. preambuła b) Zaznacz jedną prawidłową odpowiedź. Użyte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej określenie my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej nawiązuje do A. antropologicznej koncepcji narodu. B. normatywnej koncepcji narodu. C. politycznej koncepcji narodu. Zadanie 16. (5 pkt) Na podstawie fragmentu tekstu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i własnej wiedzy rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w tabeli Prawda (zdanie prawdziwe) lub Fałsz (zdanie fałszywe). Art. 235. 1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. 2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat. [...] 4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. [...] 6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 92 posłów.PRAWDA Każda zmiana Konstytucji musi być zatwierdzona w referendum konstytucyjnym.FAŁSZ Senat może zażądać przeprowadzenia referendum zatwierdzającego, jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału II Konstytucji.PRAWDA Rada Ministrów nie posiada inicjatywy ustawodawczej w sprawie zmiany Konstytucji.PRAWDA Sejm uchwala ustawę o zmianie Konstytucji bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.FAŁSZ Zadanie 17. (3 pkt) Przeczytaj fragment Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i wykonaj polecenia. Art. 154. 1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów [?] i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów. [?] [?] 3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm [?] wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków. Art. 155. 1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. [?] 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1 Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory. a) Powyższe przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przedstawiają procedurę tzw. "trzech kroków" powoływania rządu. Napisz, w którym kroku Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów. Krok pierwszy b) Wymień dwa uprawnienia przysługujące Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej w kroku drugim i trzecim. 1) powoływanie Rady ministrów i odebranie od nich przysięgi 2) w przypadku niepowodzenia misji tworzenia rządu w kroku trzecim prezydent skraca kadencję sejmu Zadanie 18. (3 pkt) W poniższych przepisach Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej określone są trzy funkcje sejmu. Uzupełnij tabelę, dopisując do podanych artykułów właściwą funkcję sejmu. Art. 120. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej. Art. 209. 1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat. [...] Art. 226. 1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. art. 120 - ustawodawcza art. 209 - kreacyjna art. 226 - kontrolna 2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium. Zadanie 19. (4 pkt) Poniżej podano przykłady zadań własnych i zleconych realizowanych przez określone jednostki samorządu terytorialnego w Polsce. Uzupełnij zdania, wpisując rodzaj zadania i nazwę jednostki samorządu terytorialnego. 1. Rejestracja pojazdów jest zadaniem własnymrealizowanym przez powiat 2. Organizowanie targowisk i hal targowych jest zadaniem własnym realizowanym przez gminę 3. Prowadzenie szkół pogimnazjalnych jest zadaniemwłasnym realizowanym przez powiat Zadanie 20. (5 pkt) Uzupełnij zdania zgodnie z przepisami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. 1. Władzę sądowniczą w Polsce sprawują sądy i trybunały 2. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne 3. Sędziowie są powoływani przez prezydenta , na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. 4. Do sądów powszechnych zalicza się sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne 5. Nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania sprawuje Sąd Najwyższy Zadanie 21. (4 pkt) Poniżej przedstawiono opisy czterech sytuacji, w których doszło do naruszenia przez władze praw i wolności człowieka i obywatela zapisanych w Konstytucji Rzeczypospolitej. Dopisz do każdego opisu to prawo (lub wolność) człowieka i obywatela, które zostało naruszone przez władze w przedstawionej sytuacji. A. Władze samorządowe jednego z miast podjęły decyzję o rozpoczęciu budowy spalarni śmieci w pobliżu nowego osiedla. Według ekspertów powołanych przez mieszkańców osiedla funkcjonowanie spalarni może zagrozić zdrowiu mieszkańców. prawo do zdrowia B. Burmistrz miasta podjął decyzję o rozwiązaniu legalnej pikiety zorganizowanej przez kupców, którzy protestowali przeciwko likwidacji targowiska, chociaż jej przebieg nie zagrażał zdrowiu i życiu ludzi. wolność zgromadzeń C. Rząd wprowadził obowiązkową opłatę za przystąpienie ucznia do sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej. prawo do bezpłatnej nauki D. Agresywni kibice zatrzymani na meczu piłkarskim przez policję przebywali w areszcie siedem dni, pomimo braku decyzji sądu o ich tymczasowym aresztowaniu. prawo do wolności Zadanie 22. (2 pkt) Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia. Czy religia jest do czegokolwiek potrzebna demokracji? - pytał kanadyjski filozof Charles Taylor1 podczas piątkowej III Debaty Tischnerowskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Na swe prowokacyjne pytanie Taylor odpowiedział za pomocą tez stojących niekiedy - jak sam zauważył - ze sobą w sprzeczności. Po pierwsze, na obecnym etapie historii religia nie może być już elementem jednoczącym społeczeństwo w systemie demokratycznym, bo demokracja ze swej natury produkuje zróżnicowanie postaw i poglądów. Bez względu na to, jak duża część społeczeństwa identyfikuje się z danym wyznaniem, w nowoczesnej demokracji nie może ono być podstawą jego jedności. Z drugiej strony, dobrze jest dla demokracji, gdy debata publiczna dotyczy spraw najważniejszych. Religia dotyczy właśnie spraw kardynalnych, dlatego poglądy religijne obywateli nie mogą być wyłącznie kwestią prywatną, bo wówczas życie publiczne ubożeje, tym bardziej, że w perspektywie historycznej to właśnie wspólnota religijna leży u podstaw narodowych tożsamości w wielu krajach. a) Jaką rolę, zdaniem Charlesa Taylora, może odgrywać religia we współczesnym społeczeństwie demokratycznym? wzbogaca życie polityczne, umacnia poczucie tożsamości narodowej b) Podaj nazwę umowy międzynarodowej regulującej stosunki państwa z Kościołem katolickim. Umowa ta nosi nazwę: konkordat Zadanie 23. (4 pkt) W którym roku państwa oznaczone na mapie cyframi 1, 2, 3, 4 przystąpiły do Wspólnot Europejskich/Unii Europejskiej? Wpisz nazwy państw w tabeli. 1981 - 4 (Grecja) 1986 - 2 (Hiszpania) 1995 - 1 (Finlandia) 2004 - 3 (Węgry) Zadanie 24. (4 pkt) Z poniższego tekstu wypisz cztery numery zdań, które podają wyłącznie fakty, oraz cztery numery tych zdań, które zawierają opinie. [1] Idea poradnictwa obywatelskiego zrodziła się w Wielkiej Brytanii w czasach wojny. [2] Pierwsze polskie Biuro Porad Obywatelskich powstało w Warszawie w 1996 roku. [3] Każde biuro działa przy stowarzyszeniu albo fundacji na podstawie odpowiedniej ustawy. [4] Doradcy udzielają tam informacji o sposobach rozwiązywania życiowych problemów. [5] Nie są to klasyczne porady prawne, ale i tak pomagają w przezwyciężeniu życiowej bezradności. [6] Sytuacja biur jest nietypowa. [7] Biura nie mając osobowości prawnej i działając przy organizacji pozarządowej, za jej pośrednictwem uzyskują wsparcie z budżetu państwa. [8] Wydawać by się mogło, że sytuację poprawi wejście Polski do Unii. [9] Bruksela przeznacza środki na projekty związane z konkretnymi problemami społecznymi: bezrobociem, ubóstwem lub dyskryminacją kobiet. [10] Biura Porad Obywatelskich powinny bardziej aktywnie poszukiwać pieniędzy wśród przedsiębiorców i zwykłych ludzi. Fakty: 1, 2, 3, 7 Opinie: 5, 6, 8, 10 Zadanie 25. (5 pkt) Na podstawie danych statystycznych z tabeli i własnej wiedzy wykonaj polecenia. Akceptacja systemu demokratycznego a) W tabeli zamieszczono dane prezentujące rozkład opinii respondentów na temat demokracji. Określ zmianę akceptacji systemu demokratycznego między rokiem 1992 a 2006. Przytocz dane liczbowe z tabeli. Od roku 1992 do 1996 akceptacja ustroju demokratycznego rosła z 52% do 67%, w roku 1996, potem następuje spadek do 63% -1997, następnie odbudowa zaufania do demokracji w latach 1998-2000 (z 63% do 70%) a od 2000 roku przekonanie iż ustrój demokratyczny jest lepszyod innych form rządów spada do wielkości 60% w 2004 ostatnie lata to niewielki wzrost zaufania do demokracji 62% w roku 2006. b) Na podstawie własnej wiedzy podaj trzy różne powody, które mogą zmniejszać akceptację demokracji. "wojny na górze" - spory i kłótnie polityków nie zainteresowanych problemami społeczeństwa alienacja włądzy korupcja i klijentelizm problemy gospodarcze nie rozwiązywane przez władze. Zadanie 26. (6 pkt) Na wykresach 1 - 2 przedstawiono procentowy rozkład opinii respondentów na temat wartości ważnych dla respondentów oraz wartości, którymi ich zdaniem powinien kierować się polityk. Na podstawie analizy wykresów i własnej wiedzy wykonaj polecenia. Wskaż dwie wartości, których aprobata najbardziej różnicuje sympatyków partii A i partii B. Wyjaśnij różnice w stopniu aprobaty każdej z tych wartości. Wartości ważne dla respondenta: poczcie bezpieczeństwa, niezależność Wyjaśnienie: Poczucie bezpieczeństwa jest ważne dla zwolenników partii konserwatywnej ponieważ jest to jedno z głównych zadań jakie powinno spełniać wg nich państwo. Dla liberałów najważniejsze jest poczucie niezależności - wolności jednostki w sferze politycznej społecznej i gospodarczej i taką wolność powinno gwarantować państwo Wartości, którymi powinien kierować się polityk: patriotyzm, doświadczenie życiowe Wyjaśnienie: Patriotyzm jest wartością wskazywaną przez zwolenników partii konserwatywnej ponieważ uważają że politycy powinni na pierwszym miejscu stawiaćochronę interesów narodowych, liberałowie są bardziej pragmatyczni. Również doświadczenia życiowe jest ważne wg konserwatystów dla polityka co jest związane z przywiązaniem do tradycji i pewną elitarnością tej ideologii. Liberałowie uważają iż doświdczenie raczej skłania do zbytniej ostrożności w działaniu i może być przeszkodą w skutecznym kierowaniu państwem Zadanie 27. (15 pkt) Napisz artykuł do gazety przedstawiający sylwetkę idealnego polityka. Jakimi wartościami powinien kierować się idealny polityk? Dlaczego te wartości uważasz za najważniejsze? WSKAZÓWKI DO ZAD. 27 1 Praca napisana w odpowiedniej formie 2. We wstępie należy przedstawić ogólne wyjaśnienia czym jest polityka i czym zajmują się politycy, postawić tezę jak widzi uczeń obecnych polityków. 3. Postawić hipotezę jaki powinien być polityk i opierając się na argumentach wykorzystujących teksty źródłowe z zadania 26,25 przedstawić tą sylwetkę. 5. Uczeń powinien wyraźnie zaakcentować wartości ważne dla różnych ideologii i wyraźnie ocenić dlaczego podane wartości są dla niego ważne 7 Praca powinna być trójdzielna, spójna i pozbawiona błędów językowych Zobacz rozwiązania zadań maturalnych: WOS - p. podstawowy WOS - p. podstawowy dla niesłyszących Język angielski - p. podstawowy Język angielski - p. podstawowy dla niesłyszących Język angielski - p. rozszerzony dla niesłyszących Język polski - p. podstawowy Język polski - p. rozszerzony