Rok szkolny 2025/2026. Od września nowa ocena. MEN zmienia zasady
Od września 2025 roku część uczniów będzie oceniana na nowych zasadach. Pojawi się ocena funkcjonalna. Na czym będzie polegała i kiedy nauczyciel będzie mógł z niej skorzystać? Wyjaśniamy.

Dotychczasowy model oceniania w polskich szkołach - oparty na cyfrach, procentach i zachowaniu - staje się coraz mniej funkcjonalny i uczciwy, biorąc pod uwagę indywidualne potrzeby uczniów i wyzwania, z jakimi się mierzą.
Szczególnie dotkliwie odczuwają to dzieci w spektrum autyzmu, z niepełnosprawnościami intelektualnymi i zaburzeniami sensorycznymi. W ich przypadku klasyczne metody oceny - sprawdziany, testy, odpowiedzi ustne - często bardziej ujawniają bariery niż rzeczywiste kompetencje.
Uczniowie z trudnościami neurorozwojowymi mogą mieć problem z ekspresją werbalną, z interpretowaniem poleceń, z presją czasu. Ale to nie znaczy, że nie wiedzą, nie rozumieją i nie potrafią. Po prostu działają w inny sposób - i właśnie to ma udowodnić ocena funkcjonalna.
Na czym polega ocena funkcjonalna? Zmiana od nowego roku szkolnego
System funkcjonalny odchodzi od oceny "co umiesz w liczbach", a skupia się na pytaniu: "jak funkcjonujesz i jak radzisz sobie z otoczeniem, obowiązkami, emocjami?"
Ocena ta uwzględnia m.in.:
- umiejętności społeczne - czyli to, jak uczeń wchodzi w interakcje z innymi,
- samodzielność - zdolność do planowania, działania i reagowania,
- kompetencje emocjonalne - radzenie sobie z trudnościami, frustracją czy zmianami,
- potrzeby środowiskowe - kontekst, w jakim dziecko się uczy: rodzina, szkoła, relacje.
Ocena funkcjonalna to także zmiana optyki nauczyciela. Zamiast wpisywać cyferkę w dziennik, nauczyciel - wspólnie z zespołem specjalistów, psychologiem i rodzicami - tworzy opisowy obraz ucznia, diagnozując nie tylko wiedzę, ale sposób, w jaki ją zdobywa i przetwarza.
W praktyce oznacza to:
- mniej oceniania porównawczego ("czy jest lepszy od innych"),
- więcej oceniania postępowego ("czy zrobił krok do przodu względem siebie sprzed tygodnia"),
- więcej pracy zespołowej w ocenianiu (nauczyciel, specjalista, rodzic),
- większe dostosowanie narzędzi (zamiast testu - obserwacja, wywiad, analiza funkcjonowania).
Taki system nie wyklucza ocen cyfrowych, ale stawia je w szerszym kontekście.
Nowy rok szkolny. Ocena funkcjonalna tylko dla części uczniów
Na razie reforma dotyczy przede wszystkim uczniów z autyzmem i innymi niepełnosprawnościami.
Jednak MEN nie wyklucza, że w przyszłości model funkcjonalny może rozlać się szerzej - na inne grupy, a nawet na całą szkołę. W szczególności toczy się debata nad zniesieniem oceny z zachowania, która - zdaniem wielu ekspertów - stała się narzędziem karania, a nie motywowania.
Od listopada 2022 do lipca 2023 roku MEN prowadził szkolenia dla pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych. Eksperci zostali przeszkoleni w zakresie stosowania nowych narzędzi diagnostycznych i materiałów do oceny funkcjonalnej. Pierwsze efekty pilotaży i testów wdrażania były oceniane pozytywnie, choć nie bez wyzwań.
Obecnie trwają przygotowania szkół do przyjęcia tej zmiany - w tym szkolenia kadry, aktualizacja procedur wewnętrznych i komunikacja z rodzicami.