Przepisy faworyzują księży. Kadrowa układanka przed wielkim cięciem etatów

Od 1 września 2025 roku w szkołach publicznych w Polsce będzie obowiązywała jedna lekcja religii lub etyki tygodniowo.

- Rzeczywiście, może w liceach jedna godzina wystarczy. Jestem katechetką nowoczesną. Nie uważam, że to jest aż tak zły pomysł - komentuje Anna, katechetka. Imię bohaterki na jej prośbę zostało zmienione.

Już w ubiegłym roku dyrekcja szkoły zasugerowała jej, że z godzinami religii może być ciężko. Żadnego innego przedmiotu nie uczyła. W październiku zaczęła więc studia podyplomowe. - W lutym 2026 skończę. Jeśli będzie zgoda kuratorium i zapotrzebowanie godzinowe, będę mogła uczyć dodatkowych przedmiotów - wyjaśnia.

Zanim jednak zdobędzie dodatkowe kwalifikacje, może uczyć jedynie religii. Z kilkudziesięciu godzin do podziału między nią a wikariuszem zostało tylko kilkanaście.

Czując niepewność udała się do proboszcza parafii, pod którą podlega jej szkoła. - Stoi przed nim osoba, która potrzebuje tej pracy, a on mówi, że będzie pracować wikariusz. To był cios w policzek. Przecież oni mają wynagrodzenie nie tylko z katechezy. Dla mnie to odebranie środków do życia - komentuje Anna.

Sprawę ostatecznie udało się rozwiązać. Kuria zapewniła, że to Anna, nie wikariusz, będzie uczyć w szkole.

- Są przypadki preferowania księży przed katechetami świeckimi, bo i do nas takie sygnały docierają - komentuje Interii Dariusz Kwiecień, rzecznik prasowy Stowarzyszenia Katechetów Świeckich, również katecheta. W MEN też usłyszeliśmy, że może się to zdarzać.

Ministerstwo Edukacji Narodowej w Ocenach Skutków Regulacji do rozporządzenia, które zmniejsza liczbę lekcji religii, wskazuje:

"Zmiana może mieć negatywny wpływ na zatrudnienie nauczycieli religii, którzy - o ile nie posiadają kwalifikacji do nauczania innych przedmiotów w szkole - zostaną pozbawieni części etatu lub będą musieli szukać pracy poza szkołą. Maksymalny skutek może dotyczyć 11,1 tys. etatów nauczycieli religii, z czego osoby zatrudnione na ok. 1,7 tys. etatów w roku 2025 nabędą uprawnienia do świadczeń kompensacyjnych lub emerytalnych".

"W konsekwencji może mieć to wpływ na sytuację rodzin i gospodarstw domowych nauczycieli religii, którzy utracą pracę lub część etatu" - czytamy.

- Słyszymy o ograniczeniu liczby godzin od września lub zapowiedzi utraty etatu od naszych koleżanek i kolegów - przyznaje Dariusz Kwiecień. I dodaje: - Jest to rzeź niewiniątek zaplanowana z zimnym wyrachowaniem, bo nigdy w historii polskiego szkolnictwa tylu nauczycieli jednego przedmiotu nie straci w ciągu jednego roku nagle pracy.

W jego ocenie jest to "antyklerykalna krucjata minister Nowackiej i Lubnauer, która miała uderzyć w ich mniemaniu w mityczny kler", a najbardziej uderzy w zwykłych nauczycieli, czyli w przeważającej części w kobiety, żony i matki. - Na 28 tys. nauczycieli religii bowiem jest tylko 8,2 tys. księży, a reszta to siostry zakonne (2 tys.) i katecheci świeccy (17 tys., w tym 13,4 tys. to kobiety) - zaznacza.

Dariusz Kwiecień podobnie jak nasza rozmówczyni - katechetka zdecydował się na dodatkowe studia.

- Pięć lat przed emeryturą samodzielnie podjąłem studia podyplomowe z bibliotekoznawstwa, płacąc za trzy semestry około 3 tys. złotych. Co 2-3 tygodnie spędzam soboty i niedziele od 8 do 18 na uczelni. I nie mam pewności zatrudnienia w bibliotece, w której pracują obecnie dwie koleżanki. A nie wiem, czy od września będę miał choćby pół etatu z religii - zaznacza.

Dodaje też, że w jego ocenie nie każdy katecheta ma możliwość przekwalifikowania się. - To dotyczy tylko tych z wielkich miast, gdzie można podjąć studia podyplomowe i szukać czegoś na rynku pracy. W mniejszych miastach i wioskach jeżdżenie na studia przez trzy semestry w weekendy niewiele katechetom da, bo etaty nauczycielskie są najczęściej zajęte przez innych przedmiotowców - wskazuje.

I podaje swój przykład: - Mam ukończone podyplomowo podstawy przedsiębiorczości, z tym że w mojej szkole ten przedmiot jest już obstawiony przez innych nauczycieli.

- Minister Nowacka i Lubnauer mimo medialnych zapowiedzi nie podjęły konkretnych działań służących przekwalifikowaniu katechetów - komentuje.

Przyjrzyjmy się, jak cała sprawa organizacji lekcji religii i zatrudniania katechetów wygląda w przepisach.

Jak przekazało nam MEN, w stosunku do nauczycieli religii stosuje się ogólne przepisy prawa pracy oraz szczegółowe zasady pragmatyki określone ustawą - Karta Nauczyciela, a także rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach.

W § 5 ust. 1 tego rozporządzenia określono, że "przedszkole lub szkoła zatrudnia nauczyciela religii, katechetę przedszkolnego lub szkolnego, (...) wyłącznie na podstawie imiennego pisemnego skierowania do danego przedszkola lub szkoły, wydanego przez, w przypadku Kościoła, właściwego biskupa diecezjalnego".

Ministerstwo wyjaśnia: - Przyjęte rozwiązanie wynika z konfesyjnego charakteru nauki religii w polskiej szkole, o czym przesądza art. 53 ust. 4 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. MEN nie ingeruje zatem w decyzje kościołów i innych związków wyznaniowych w powyższym zakresie.

Przepisy nie precyzują jednak procedury uzyskiwania tego skierowania. Wydaje się, że szczegółowe zasady są ustalane przez diecezje. I tak, na przykład diecezja legnicka podaje: "Nauczyciele religii muszą posiadać skierowanie do nauczania religii w danej szkole, czyli tzw. misję kanoniczną od biskupa diecezjalnego. Skierowanie to nauczyciele religii otrzymują na wniosek miejscowego proboszcza".

Podobna procedura obowiązuje w diecezji zielonogórsko-gorzowskiej: "W pakiecie prośby księdza proboszcza o skierowanie katechety do nauczania religii powinny być załączone (…)".

Oznacza to, że aby uzyskać skierowanie od biskupa, ksiądz, siostra zakonna lub katecheta świecki w większości przypadków powinni zwrócić się do proboszcza parafii, na której terenie jest dana szkoła. I to on inicjuje cały proces.

O rolę proboszcza pytaliśmy też Konferencję Episkopatu Polski. Biuro prasowe odpowiedziało nam to, co już wiemy od MEN: "placówka zatrudnia nauczyciela religii na podstawie imiennego pisemnego skierowania do danej placówki, wydanego przez właściwego biskupa diecezjalnego".

I dalej: "czasem na wniosek proboszcza, a czasem, gdy proboszcz nie ma odpowiedniego kandydata, z zasobu kadrowego osób, które zgłosiły się do kurialnego wydziału katechetycznego i zostały przez ten wydział zaakceptowane. Decyzja należy zawsze w ostateczności do biskupa lub osoby przez niego delegowanej w kurii."

Nasza bohaterka skierowanie od biskupa posiada. Mimo to usłyszała od swojego proboszcza, jak opisujemy na początku tekstu, że to nie ją, a wikariusza będzie rekomendować dyrekcji szkoły. Zatem rola proboszcza na samym procesie uzyskiwania skierowania prawdopodobnie się nie kończy.

- Ostatecznie to proboszcz parafii, na terenie której leży szkoła, decyduje o wskazaniu katechety dyrektorowi placówki - przekazał nam rzecznik prasowy Stowarzyszenia Katechetów Świeckich. Co ważne, zgodnie z przepisami, o zatrudnieniu konkretnej osoby decyduje już dyrektor szkoły. Ostateczna decyzja należy do niego.

Dariusz Kwiecień dodaje jeszcze: - Mamy ustne zapewnienie biskupa odpowiedzialnego za katechezę w KEP i większości dyrektorów wydziałów katechetycznych w diecezjach, że priorytet przy zatrudnianiu będą mieli katecheci świeccy.

To jednak nie ma umocowania w przepisach.

KEP na pytanie o to, jak będzie wyglądać organizacja katechezy w sytuacji, w której katechetów jest więcej niż potrzeba, bo religii będzie mniej, odpowiedziało: - Religii nie będzie mniej, jeśli władze oświatowe będą stosować zapisy prawa. Należy pamiętać, że nauczyciele, którzy zawarli umowę o pracę, są chronieni przepisami prawa pracy. Jeśli chodzi o priorytet w traktowaniu nauczycieli religii, winni mieć pierwszeństwo nauczyciele nadający się bardziej do pracy w danym typie szkoły.

Przekazano nam też, że KEP nie ma informacji o tym, by proboszczowie próbowali odsunąć od pracy katechetów świeckich.

Katechetom świeckim zależy teraz na tym, aby religia lub etyka były w szkołach obowiązkowe.

- Ciekawe co byłoby, gdyby tak potraktowano nauczycieli matematyki, polskiego czy wychowania fizycznego, ograniczając im z roku na rok połowę godzin dydaktycznych. Wbrew wszystkim stereotypom, które przypisuje się katechetom w mediach, jesteśmy pełnoprawnymi nauczycielami, a odpowiedzialność za nasze warunki pracy spoczywa również na pani minister Nowackiej - komentuje na koniec Dariusz Kwiecień.