Powstanie styczniowe w powieści Elizy Orzeszkowej to przeszłość, która niewątpliwie wpłynęła na charaktery dojrzałych bohaterów utworu. Andrzej Korczyński i Jerzy Bohatyrowicz razem walczyli i zginęli w powstaniu w 1863 roku. Pisarka zwraca tu uwagę na demokratyczny aspekt ów powstania, kiedy to między szlachtą a chłopami zapanowała równość. Zbiorowa mogiła w nadniemeńskim lesie jest symbolem wspólnoty, przyjaźni, odwagi i niezwykłego patriotyzmu. Powstanie styczniowe wywróciło świat polskiej szlachty kresowej "do góry nogami". Eliza Orzeszkowa pisze o represjach popowstaniowych. Władza rosyjska dążyła do pozbawienia Polaków ich ziemi. Benedykt Korczyński i Bohatyrowicze usiłują za wszelką cenę utrzymać dziedzictwo swoich przodków. Zapominają o solidarności, stają się wrogami. Powstanie styczniowe było symbolem zjednoczenia narodowego. Eliza Orzeszkowa w swym utworze przywołuje czas przygotowania do zrywu niepodległościowego, początek powstania, walkę i jej finał.