Wniosek o umieszczenie EC Szombierki na liście "Siedmiu zagrożonych obiektów europejskiego dziedzictwa 2020" (The 7 Most Endangered 2020 Europa Nostra) przygotowała Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska. Fundacja m.in. opiekuje się pięcioma unikalnymi zabytkami w południowej Polsce (np. w Katowicach Walcownią Cynku - w dzielnicy Szopienice). Jak podał we wtorek Arkadiusz Förster z Fundacji, Szombierki znalazły się wśród 14 obiektów, które eksperci Europa Nostra wytypowali spośród 180 tegorocznych zgłoszeń na listę. "Liczymy, że przy pomocy zaangażowania europejskiej społeczności możliwe będzie uratowanie i zachowanie 'Świątyni Elektryczności', jak nazywane były Szombierki" - wskazał Förster. Niezwykłe dzieło inżynierii i architektury Jak przypomina Fundacja, zespół Elektrociepłowni Szombierki to jeden z największych w Polsce i Europie obiektów przemysłowych pochodzących z czasów rozwoju przemysłu w początku XX w., a także największy pod względem kubatury zabytkowy obiekt techniczny w Polsce. Jest dziełem inżynierii i architektury z okresu przemysłowego rozwoju Górnego Śląska. Został objęty ochroną prawna w 2014 r. Elektrociepłownia Szombierki powstała w latach 1917 - 1920 jako elektrownia wytwarzająca energię elektryczną z węgla wydobywanego w pobliskiej kopalni Bobrek. Początkowo w budynku miała powstać fabryka prochu, co wpłynęło na sposób konstrukcji. Potrzeba przetworzenia węgla odpadowego z pobliskiej kopalni zadecydowała jednak o zmianie przeznaczenia. W kompleksie uruchomiono elektrownię, która zaopatrywała w energię Bytom. Zakład zbudował koncern Schaffgotsch Bergwerksgesellschaft GmbH, którego założycielem był "śląski Kopciuszek" - Joanna Gryzik, spadkobierczyni wielkiego majątku po przedsiębiorcy Karolu Goduli. Architekturę Szombierek zaprojektowali kuzynowie Georg i Emil Zillmannowie, twórcy m.in. znanego osiedla robotniczego Nikiszowiec w Katowicach, czyli jednej z najciekawszych kolonii robotniczych w Europie. Inspirowany średniowiecznymi zamkami pruskimi obiekt elektrociepłowni ma potężne ceglane mury, strzeliste okna i wewnętrzny dziedziniec oraz charakterystyczne trzy 120-metrowe kominy i wieżę zegarową. W 2009 roku Szombierki znalazły się na liście siedmiu cudów architektury Śląska. Do tej pory zabytkowa elektrociepłownia kryje różne sekrety. Miłośnicy zabytku poszukują między innymi podziemnego laboratorium chemicznego o powierzchni 900 m kwadratowych. Wiele informacji może pozostać nieodkrytych ponieważ archiwum przedsiębiorstwa zaginęło. Trzeba działać natychmiast Ze względu na architekturę i klimat, EC Szombierki z wygaszaną stopniowo produkcją przez pewien czas wykorzystywano do organizowania różnych imprez. W październiku 2016 r. zabytek, w którym zakończono już produkcję, kupiła od ówczesnego właściciela, koncernu Fortum, wskazana przez bytomski samorząd spółka Rezonator. Spółka planowała utworzenie w poprzemysłowym obiekcie kulturalnego centrum rozrywki. Przygotowała m.in. unijny projekt zabezpieczenia kompleksu za 21,8 mln zł, do którego pozyskała 13,8 mln zł dofinansowania, jednak nie podjęła jego realizacji. "Obecnie EC Szombierki jest niestety w złym stanie i wymaga natychmiastowych działań. Brak pomysłu i środków na jej dalsze zachowanie powoduje, że to dzieło kultury technicznej jest zagrożone. Bez wspólnego zaangażowania właściciela, miasta Bytom (...) oraz władz regionu tak wspaniały europejski zabytek techniki wkrótce może przestać istnieć" - przestrzegł Förster. Ratowanie śląskich zabytków To kolejna już próba interwencji Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska na rzecz zachowania cennych zabytków. Przed dwoma laty twórca Fundacji Piotr Gerber zaprosił przedstawicieli The Industrial and Engineering Heritage Committe, wchodzącego w skład federacji Europa Nostra, do obejrzenia szybu Pułaski likwidowanej, blisko 200-letniej, kopalni Wieczorek w Katowicach. Kompleks tego szybu, wówczas jeszcze działającego, przylega do Nikiszowca od południa. Podobnie jak osiedle (i EC Szombierki) również zaprojektowali go Zillmannowie. Jego charakterystycznymi obiektami są ceglana cechownia z wieżą zegarową i dwie ustawione względem siebie pod ostrym kątem maszynownie przy czterozastrzałowej wieży szybowej. Szyb Pułaski (historycznie Carmer) był jednym z pięciu szybów kopalni Wieczorek (dawniej Giesche), przeniesionej wraz z większością pozostałej infrastruktury Katowickiego Holdingu Węglowego do Polskiej Grupy Górniczej, a następnie do Spółki Restrukturyzacji Kopalń. Inny cenny, choć znacznie mniejszy kompleks pobliskiego szybu Poniatowski przejęły już od SRK władze Katowic. Europa Nostra to federacja stowarzyszeń na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego Europy. Składa się z 250 organizacji członkowskich, 150 stowarzyszeń współpracujących, a także 1,5 tys. członków indywidualnych, bezpośrednio wspierających jej misję.