Polscy i niemieccy historycy o rabunku i germanizacji dzieci w czasie II wojny światowej
W dniach 21-22 listopada odbędzie się w Krakowie pierwsza międzynarodowa konferencja naukowa, poświęcona rabunkowi i germanizacji dzieci w czasie II wojny światowej. O tym, jak wyglądał ten proceder, opowiedzą dzieci germanizowane - świadkowie historii. O liczbach, które do dziś są kwestią sporną, porozmawiają polscy i niemieccy historycy i badacze.
"Moją prawdziwą intencją jest wychwycić germańską rasę rozsianą po świecie, zrabować i ukraść, gdzie się tylko da" - zapowiedział w 1938 r. szef SS Heinrich Himmler. Realizacja jego zbrodniczej idei doprowadziła w czasie II wojny światowej do zniemczenia około 300 tysięcy dzieci uprowadzonych z podbitych przez III Rzeszę krajów.
Dzieci spełniające kryteria rasowe zabierano z domów, ochronek, badano pod kątem rasowym. Tym "wartościowym" - z punktu widzenia Niemców - zmieniano nazwiska i daty urodzenia. Z nową tożsamością trafiały do niemieckich rodzin.
Skuteczna realizacja planu była możliwa dzięki zbudowaniu w III Rzeszy wielopoziomowego aparatu wynaradawiania.
Przez ponad 70 lat sprawa zrabowanych i zgermanizowanych dzieci nie została uporządkowana, a ofiary tego procederu wciąż próbują odpowiedzieć sobie na pytanie: kim jestem?
Wysiedlenia Polaków na Zamojszczyźnie
W czasie okupacji niemieckiej Zamojszczyzna stała się obszarem masowych wysiedleni Polaków, którzy mieli "zrobić miejsce" niemieckim i ukraińskim osadnikom. Wysiedlani kierowani byli do obozu przesiedleńczego w Zamościu, gdzie dokonywano selekcji polskiej ludności i rabowano dzieci. Akcja objęła ponad 100 tysięcy Polaków, w tym 30 tysięcy dzieci. Ponad 10 tysięcy dzieci nie przeżyło przymusowych wysiedleń.
Nie udało się również ustalić, ile dokładnie dzieci zostało zrabowanych. Nie jest znana dokładna liczba ośrodków, w których prowadzona była selekcja i germanizacja uprowadzonych dzieci.
Wiemy, że do kraju powróciło zaledwie około 30 tysięcy uprowadzonych dzieci.
Prof. Jacek Wilczur, współpracownik Romana Hrabara, pytany o to, czy dziś jest dobry klimat, by wrócić do spraw, których nie udało się dokończyć tuż po wojnie i rozpocząć rzeczową dyskusję, odpowiedział: absolutnie tak. I podkreślił, że w Niemczech rządzi już inne pokolenie (czytaj więcej).
Międzynarodowa konferencja naukowa
Międzynarodowa konferencja naukowa, zainicjowana akcją "Zrabowane dzieci/Geraubte Kinder", będzie okazją do spotkania polskich i niemieckich historyków, badaczy, archiwistów i przedstawicieli mediów.
Swoje losy podczas zaplanowanego na 21-22 listopada spotkania przybliżą goście specjalni - świadkowie historii, ofiary germanizacji.
Swój przyjazd zapowiedział nauczyciel historii z Fryburga, który jako pierwszy w Niemczech podjął temat rabunku dzieci z krajów okupowanych, założył specjalne stowarzyszenie "Geraubte Kinder - Vergessene Opfer", zrealizował wystawę, a dziś walczy o odszkodowania dla ofiar germanizacji.
Polscy i niemieccy historycy opowiedzą o polityce III Rzeszy, jej założeniach i instytucjach, które uczestniczyły w zbrodniczym procederze rabowania "rasowo wartościowych" dzieci, przybliżą specyfikę rabowania dzieci z poszczególnych obszarów. Opowiedzą również o dzieciach robotnic przymusowych.
Osobny blok na konferencji zostanie poświęcony poszukiwaniom. Dowiemy się między innymi, jakie dokumenty się zachowały, gdzie i jak należy ich szukać oraz które instytucje dziś zajmują się poszukiwaniem zaginionych w czasie wojny osób.
Dziennikarze badający temat germanizacji i udzielający poszkodowanym i ich krewnym pomocy w poszukiwaniach opowiedzą o swoich doświadczeniach i narzędziach, jakimi posługiwali się, by dotrzeć do rozproszonych informacji.
Poniżej publikujemy szczegółowy plan konferencji:
Ślady
Po wojnie dzieci wywiezionych w celu germanizacji poszukiwał powołany specjalnie w tym celu pełnomocnik rządu RP ds. rewindykacji Roman Hrabar. Intensywne działania poszukiwawcze, w których uczestniczyły również organizacje takie jak UNRRA (później IRO) czy delegatury PCK prowadzone były do około 1950 roku.
Brak dostępu do dokumentacji (część została zniszczona przez Niemców) oraz sytuacja polityczna sprawiły, że temat ten został wyciszony na lata.
Dopiero działalność wspomnianego nauczyciela historii z Fryburga - Christopha Schwarza - pozwoliła temu zagadnieniu "wypłynąć" na nowo. Gdy poznał Hermanna Lüdekinga (zobacz reportaż) - jedną z ofiar germanizacji - postanowił walczyć o odszkodowanie dla niego i zarazem innych ofiar.
Działalność Christopha Schwarza
Christoph Schwarz przez 10 lat zbierał dokumentację i spisywał losy przemilczanych ofiar nazistowskiej polityki rasowej. O niemieckich obywatelach porwanych w dzieciństwie w krajach Europy Wschodniej i Środkowej, poddawanych germanizacji, dowiedział się w latach 90.
Zebrany przez niemieckiego nauczyciela materiał stał się fundamentem przygotowanej przez niego wystawy (więcej na ten temat).
Wystawę, dzięki uprzejmości Christopha Schwarza oraz Konsulatu RP w Monachium, będzie można po raz pierwszy zobaczyć w Polsce właśnie podczas konferencji w Krakowie).
Pierwsze polsko-niemieckie poszukiwania zrabowanych dzieci
Wystawa niemieckiego historyka stała się impulsem do zainicjowania przez Deutsche Welle i Interię pierwszych polsko-niemieckich poszukiwań zrabowanych dzieci.
Dziennikarze udokumentowali losy kilkunastu ofiar i rozpoczęli poszukiwania prawdziwej tożsamości poszkodowanych.
Dzięki otwartości niektórych instytucji - jak Archiwum Akt Nowych, ITS Arolsen czy Instytut Pamięci Narodowej - udało się dotrzeć do cennej dokumentacji.
W październiku, nakładem Wydawnictwa M, ukazała się książka "Teraz jesteście Niemcami. Wstrząsające losy zrabowanych polskich dzieci".
Zamknięte drzwi
W Polsce poszukiwaniem osób bezpośrednio poszkodowanych w czasie II wojny światowej, które próbują dotrzeć do informacji na temat swoich wojennych losów i/lub chcą odnaleźć zaginionych członków rodzin zajmuje się Biuro Informacji i Poszukiwań Polskiego Czerwonego Krzyża.
Jednak, jak się okazuje, formularze, są tak skonstruowane, że osoba próbująca ustalić własną tożsamość nie jest w stanie ich wypełnić.
Wymagane jest bowiem podanie imienia i nazwiska, daty i miejsca urodzenia, imion rodziców, co dla ofiar rabunku i germanizacji zamyka właściwie drzwi do dalszych poszukiwań.
Ostatni dzwonek
Kwestia rabunku i germanizacji dzieci wymaga solidnego uporządkowania. Potrzebna jest między innymi centralna baza dokumentów, by ci, którzy żyją i szukają swojej tożsamości, mogli jej poszukiwać z godnością i nadzieją.
Do tej pory żadna instytucja naukowa nie podjęła tematu w celu dokładnego zbadania go. Mamy nadzieję, że planowana konferencja stanie się impulsem, by taki projekt naukowo-badawczy zainicjować.
21-22 LISTOPADA, UNIWERSYTET PEDAGOGICZNY W KRAKOWIE
Organizatorami konferencji są Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń Uniwersytetu Pedagogicznego oraz Instytut Pamięci Narodowej.
ZOBACZ RÓWNIEŻ:
