Nowe zabytkowe obiekty uznane za Pomniki Historii

Zespół tężni i warzelni soli wraz z parkami Tężniowym i Zdrojowym w Ciechocinku to unikatowe zabytkowe budowle, budynki i urządzenia przemysłowe. Służą do produkcji spożywczej soli oraz są wykorzystywane w przyrodolecznictwie.

Pierwsze prace budowlane prowadzono w latach 1824-1830. Wykonywano je według projektu i pod nadzorem inżyniera górnictwa, prof. Akademii Górniczej w Kielcach Jacoba Graffa.

Zespół pocystersko-katedralny w Gdańsku-Oliwie obejmuje teren dawnego klasztoru cystersów z kościołem pw. Trójcy Świętej (obecnie katedrą), część rezydencjonalną oraz parkową.

Opactwo oliwskie powstało w okresie XII - XVIII w. Jego podstawowy zrąb pochodzi ze średniowiecza. Już wówczas powstał zachowany do dzisiaj układ przestrzenny charakterystyczny dla reguły cysterskiej, w którym obok kościoła klasztornego występuje kompleks klasztoru z krużgankami i wirydarzem, budynki gospodarcze przynależne konwentowi i opatowi, mur klasztorny z bramą, kościół parafialny z cmentarzem przez wieki znajdujący się pod cysterskim patronatem.

W okresie nowożytnym wzniesiono opacki zespół rezydencjonalny z pałacem, oranżerią i ogrodem.

Kopiec usypano na wzgórzu bł. Bronisławy w Krakowie w latach 1820-1823 dzięki ofiarności wszystkich warstw społecznych, uczestniczących w powszechnej składce. Stał się on własnością narodową i w czasach zaborów uważany był za ostatni skrawek niepodległej Polski.

Elementem budulca kopca była ziemia przywieziona z ważnych pól bitewnych: spod Racławic, Maciejowic, Dubienki, Szczekocin, a także ziemia z pól bitwy pod Saratogą i Yorktown, włożona do kopca w 150 rocznicę podpisania Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych.

Późnobarokowy, wzniesiony w pierwszej połowie XVIII w., kościół pw. św. Michała Archanioła w Szalowej jest jedną z najcenniejszych drewnianych świątyń na terenie Polski. Zabytek zachował się od czasu budowy w prawie niezmienionej formie.

Kościół w Szalowej od momentu powstania pełni nieprzerwanie swoją pierwotną funkcję. Służy miejscowej społeczności jako katolicka świątynia parafialna oraz jest miejscem lokalnego kultu obrazu św. Jana Kantego trwającego w parafii od XVII w.

Dodatkowym walorem zabytku jest zachowanie historycznego otoczenia. Teren wokół świątyni, dawny cmentarz przykościelny z zachowanym starodrzewem, otoczony jest murem z 1739 r. W jego obrębie, oprócz kościoła, znajdują się kaplica z końca XVIII w. i dzwonnica z XIX w.

Została założona w 1817 r. z przeznaczeniem na państwową hodowlę koni szlachetnych ras. To  unikatowy zabytek w swej kategorii, nie posiadający podobnego w kraju.

Pomimo burzliwej historii stadnina przez dwa wieki funkcjonuje zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem, zachowując w założeniach historyczną dziewiętnastowieczną kompozycję.

Szczególną wartość zabytkową mają stajnie wzniesione w latach 40-tych XIX w. wg projektu wybitnego architekta Henryka Marconiego oraz neorenesansowe stajnie z końca XIX w. wg projektu Pawła Suzora z Petersburga.

Na terenie historycznego Sandomierza znajdują się liczne zabytki należące do najwyższej klasy dzieł architektury, rzeźby i malarstwa.

Najcenniejsze z nich to: gotycka kolegiata, obecnie katedra pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Panny Marii z freskami w stylu rusko-bizantyńskim, znajdujący się nieopodal gotycki dawny dom mansjonarzy zw. Domem Długosza, późnoromański kościół pod wezwaniem św. Jakuba z klasztorem dominikanów.

Cenny jest również średniowieczny układ urbanistyczny miasta z prostokątnym rynkiem i geometryczną siatką ulic, otoczony pozostałościami murów miejskich z zachowaną gotycką Bramą Opatowską.

Grudziądz, obok Kazimierza Dolnego i Torunia, należy do nielicznych polskich miast, w których zachowały się spichlerze o genezie średniowiecznej.

Prawie wszystkie zachowane do czasów obecnych budynki datuje się na XVI - XVII w

Spichlerze zaadaptowane w XIX i XX w. na budynki mieszkalne tworzą z pozostałymi harmonijny zespół.

Pałac Biskupów Krakowskich został wzniesiony w latach 1637-1644 z inicjatywy biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika. To najcenniejszy z zachowanych przykładpolskiej rezydencji z epoki Wazów.

Autorem projektu był prawdopodobnie włoski architektTomasz Poncino, który kierował także pracami budowlanymi.

Pomimo pewnych przekształceń dokonanych w XIX w. pałac kielecki zachował pierwotną bryłę, dekorację elewacji oraz oryginalny wystrój większości wnętrz.

W końcu XVIII w. kieleckie dobra biskupów krakowskich zostały upaństwowione uchwałą Sejmu Wielkiego. Biskupi krakowscy mogli zamieszkiwać w pałacu.

Zespół klasztorny w Gościkowie-Paradyżu jest jednym z najcenniejszych zabytków sztuki sakralnej na terenie województwa lubuskiego. Przez wieki był to ważny ośrodek kultu religijnego oraz myśli teologicznej głównie za sprawą filozofa Jakuba z Paradyża.

Paradyż położony jest w obszarze zachodniej Wielkopolski, i jako pogranicze przez wieki stanowiło miejsce przenikania się wpływów artystycznych z Dolnego Śląska, Brandenburgii i Pomorza Zachodniego.

Siedemnastowieczna bryła barokowego pałacu w Nieborowie wraz z autentycznym układem i wyposażeniem wnętrz, zbiorami sztuki, biblioteką i archiwum stanowi ewenement w skali kraju. To jednak z najlepiej zachowanych rezydencji polskiej magnaterii. Pałac zaprojektowany został przez architekta królewskiego - Tylmana z Gameren w stylu uwzględniającym tradycyjne rozwiązania ze stylu polskich dworów obronnych XV w.

Ogród w Arkadii był zakładany od 1778 r. z inspiracji księżnej Heleny z Przeździeckich Radziwiłłowej. To jeden z niewielu ogrodów sentymentalno-romantycznych w Europie, które przetrwały w nieznacznie zmienionej postaci. Nawiązujee do tradycji rzymskiego antyku (m.in.: Świątynia Diany, Akwedukt) .

Zespół cerkwi pw. św. Paraskewy w Radrużu jest jednym z najcenniejszych przestrzennych tego typu obiektów na terenie kraju. Cerkiew zbudowana została prawdopodobnie na przełomie XVI i XVII wieku.Zaliczana jest do najstarszych drewnianych świątyń obrządku wschodniego zachowanych na terenie Polski. Wyjątkowy jest również wystrój i wyposażenie wnętrza, na które składają się m.in. XVII-wieczna  polichromia na ścianie ikonostasowej oraz w sanktuarium, a także architektoniczny ikonostas z 58 ikonami.