Kolędy. Najpopularniejsze teksty. Od kiedy do kiedy się je śpiewa?

Kolędy jako pieśni religijne opowiadające o narodzeniu Jezusa, istnieją w naszej tradycji od wieków. Mówi się, że autorem pierwszej z nich był święty Franciszek z Asyżu. Natomiast najstarsza polska kolęda pochodzi z XV w.

Choć dziś kojarzą nam się wyłącznie z obchodami świąt Bożego Narodzenia, historia kolęd jest znacznie dłuższa i sięga czasów pogańskich. Śpiewane opowieści o świętej rodzinie pojawiły się znacznie później, jednak to właśnie one zyskały największą popularność, całkowicie wypierając swoje pierwowzory. Według podań tradycja śpiewania kolęd z okazji Bożego Narodzenia została zapoczątkowana przez świętego Franciszka z Asyżu, który urozmaicał w ten sposób swoją żywą szopkę. Wraz z upływem czasu powstawało coraz więcej kolęd - znaczna część z nich pochodzi ze średniowiecza, niestety nie znamy ich autorów, ponieważ nie podpisywali oni wtedy swoich dzieł.

Najstarsza polska kolęda, która zachowała się w formie spisanej do naszych czasów, pochodzi z 1424 r. i nosi tytuł "Zdrów bądź królu anielski".

Natomiast najpopularniejsza kolęda świata, przetłumaczona na ponad 300 języków i śpiewana w większości polskich domów w każde Boże Narodzenie, to "Cicha noc". Została napisana i skomponowana w 1816 r. a Austrii.

Tradycja śpiewania kolęd w naszym kraju jest bardzo głęboko zakorzeniona. Do najpopularniejszych polskich tekstów z pewnością można zaliczyć "Bóg się rodzi", czyli "Pieśń o Narodzeniu Pańskim" autorstwa poety Franciszka Karpińskiego. Kolęda ta powstała w czasie zaborów, a oprócz wymiaru religijnego, zawiera w sobie również wątki patriotyczne, o czym świadczy chociażby fragment:

"Podnieś rączkę, Boże Dziecię, błogosław ojczyznę miłą. W dobrych radach, w dobrym bycie wspieraj jej siłę Swą siłą ..."

Oprócz niego teksty kolęd polskich pisali również Piotr Skarga, Mikołaj Sęp Szarzyński, Feliks Nowowiejski czy Witold Lutosławski. Wiele z nich cieszy się dużą popularnością do dziś. Możemy się poszczycić bardzo bogatym zbiorem kolęd i pastorałek - obecnie jest ich ponad 500, a wciąż powstają nowe.

Spotkania przy wigilijnym stole w wielu domach wiążą się z tradycyjnym kolędowaniem. Warto więc przypomnieć sobie teksty przynajmniej kilku kolęd.

"Bóg się rodzi" to polska kolęda, która wyróżnia się podniosłym tekstem oraz melodią, jest również bardzo często śpiewana w kościołach.

"Bóg się rodzi"

Bóg się rodzi, moc truchleje Pan niebiosów obnażony Ogień krzepnie, blask ciemnieje Ma granice - Nieskończony Wzgardzony - okryty chwałą Śmiertelny król nad wiekami A Słowo Ciałem się stało I mieszkało między nami

Cóż masz, niebo, nad ziemiany? Bóg porzucił szczęście twoje Wszedł między lud ukochany Dzieląc z nim trudy i znoje Niemało cierpiał, niemało Żeśmy byli winni sami A Słowo Ciałem się stało I mieszkało między nami

Podnieś rękę, boże Dziecię Błogosław ojczyznę miłą W dobrych radach, w dobrym bycie Wspieraj jej siłę Swą siłą Dom nasz i majętność całą I wszystkie wioski z miastami A Słowo Ciałem się stało I mieszkało między nami

"Lulajże Jezuniu" to kolęda o subtelnej, łagodnej melodii, przywodzącej na myśl kołysankę. Fryderyk Chopin wykorzystał fragment tej kolędy w swoim Scherzu h-moll.

"Lulajże Jezuniu"

Lulajże, Jezuniu, moja perełko,

Lulaj, ulubione me pieścidełko.

Lulajże, Jezuniu, lulajże, lulaj,

 A Ty Go, Matulu, w płaczu utulaj.

 Zamknijże znużone płaczem powieczki,

Utulże zemdlone łkaniem usteczki.

Lulajże, Jezuniu...

Lulajże, piękniuchny mój aniołeczku,

 Lulajże, maluchny świata kwiateczku.

Lulajże, Jezuniu...

Choć autor kolędy "Pójdźmy wszyscy do stajenki" nie jest znany, szacuje się, że jej tekst powstał w XVIII w. Charakteryzuje się ona dynamiczną, marszową melodią, ze względu na swój wesoły charakter jest to również idealna kolęda dla dzieci.

"Pójdźmy wszyscy do stajenki"

Pójdźmy wszyscy do stajenki Do Jezusa i Panienki

Powitajmy Maleńkiego I Maryję, matkę Jego Powitajmy Maleńkiego I Maryję, matkę Jego

Witaj, Jezu ukochany Od Patriarchów czekany

Od Proroków ogłoszony Od narodów upragniony Od Proroków ogłoszony Od narodów upragniony

Witaj, Dziecineczko w żłobie Wyznajemy Boga w Tobie

Coś się narodził tej nocy Boś nas wyrwał z czarta mocy Coś się narodził tej nocy Boś nas wyrwał z czarta mocy

Wiele osób zastanawia się, od kiedy do kiedy można śpiewać kolędy i pastorałki? Zgodnie z zasadami przyjętymi w kościele, kolędy po raz pierwszy w roku liturgicznym śpiewa się podczas pasterki, czyli mszy odprawianej o północy w Wigilię Bożego Narodzenia 24 grudnia.

Kolędy towarzyszą nam aż do 2 lutego, czyli Święta Ofiarowania Pańskiego. Po tym czasie nie śpiewa się ich w kościele aż do następnego roku.