Stoł na Wigilię: Dlaczego potraw jest 12? Według tradycji, na świątecznym stole powinno znajdować się 12 potraw. Ta liczba kiedyś symbolizowała dwanaście miesięcy w roku. Poprzez przygotowanie dwunastu dań, świętujący mieli dziękować Bogu za miniony rok. Powszechnie wierzy się też, że dwanaście wigilijnych potraw symbolizuje dwunastu apostołów. Interesujące jednak jest to, że według dawnych tradycji, na wigilijnym stole powinna znajdować się nieparzysta liczba dań (miało to gwarantować urodzaj). Ten zwyczaj z czasem jednak uległ modyfikacji. Czy w Wigilię można jeść mięso? Często zastanawiamy się też, czy w Wigilię można jeść mięso. Przyjęło się, że na świątecznym stole znajdują się produkty bezmięsne. Warto wspomnieć, że w Wigilię Bożego Narodzenia panuje post umowny, jednak nie jest obowiązkowy. Tradycyjne świąteczne dania Wigilijny stół w każdym domu wygląda nieco inaczej. Przybiera on różne formy w zależności od regionu oraz indywidualnych rodzinnych zwyczajów. Dania, które najczęściej występują na Wigilii, to: Barszcz z uszkami Pierogi z kapustą i grzybami Kluski z makiem Karp Śledzie Kapusta z grzybami Zupa grzybowa Łazanki Ryba po grecku Piernik Kompot z suszu Chleb Świąteczny jadłospis obejmuje zazwyczaj te same produkty. Ciekawymi składnikami świątecznych potraw są mak, miód oraz grzyby. Te produkty charakteryzuje symbolika związaną z duchowością oraz ze zwyczajami pochodzącymi z kultury starosłowiańskiej. Dlaczego w Wigilię je się dania z makiem, miodem czy grzybami? Szczególnie ciekawe jest symboliczne znaczenie maku. Ten produkt, mający właściwości halucynogenne, uważano niegdyś za składnik niemal mistyczny. Mak wykorzystywano podczas starosłowiańskich obrzędów, aby połączyć się ze światem umarłych. W jaki sposób to znaczenie maku łączy się z tradycją wigilijną? Kiedyś wierzono, że 24 grudnia na ziemię zstępuje raj, czyli biblijny Eden. Według tych wierzeń, w Wigilię Bożego Narodzenia następuje punkt zwrotny w historii świata, a dzieje zaczynają toczyć się od początku. W tym wyjątkowym dniu miało nastąpić zjednoczenie świata żywych i świata umarłych. Z tym wierzeniem łączy się symbolika maku, który miał być produktem pozwalającym na połączenie z zaświatami. Podobną symbolikę mają inne składniki znajdujące się w wigilijnych potrawach: miód oraz grzyby. Te produkty także utożsamiane były ze sferą duchową. Grzyby jako owoc lasu uważanego przez ludy starosłowiańskie za nieujarzmiony żywioł, miały służyć ludziom jako pomost między tym co ziemskie, a tym co należące do zaświatów. Dzisiaj obecność grzybów w świątecznych potrawach (np. w pierogach, uszkach, zupie grzybowej) ma zapewnić świętującym dobrą sytuację materialną. Miód natomiast uznawany jest za symbol płodności. Poza tym w kulturze starosłowiańskiej wierzono, że pszczoły produkujące miód, są łączniczkami ze światem umarłych. Jest to więc kolejny produkt niegdyś uważany za wyjątkowy. Warto wspomnieć, że podczas świąt spożywa się też produkty o bardziej świeckiej symbolice. Ich znaczenie nie wiąże się ze starosłowiańskimi zwyczajami. Na przykład, produkty takie jak kapusta, buraki czy owoce z kompotu, utożsamiane są ze zdrowiem oraz siłą, a chleb jest symbolem wspólnoty. Co jeszcze powinno znaleźć się na świątecznym stole? Poza tradycyjnymi daniami, na stole wigilijnym powinny znaleźć się również inne elementy. Sianko pod białym obrusem czy świeca, tak samo jak potrawy przyrządzane na 24 grudnia, mają swoje znaczenie i nie trafiły na świąteczny stół przypadkowo. Opłatek Dzielenie się opłatkiem stanowi nieodłączny element wigilijnej kolacji. Ten zwyczaj jest symbolicznym gestem pojednania, przebaczenia. Kiedyś wierzono, że opłatek ma zapewnić świętującym szczęście. Wymienianie się życzeniami powinno budować wrażenie jedności i wspólnoty. Sianko pod obrusem Sianko umieszczane pod obrusem symbolizuje narodziny Jezusa w stajence. Niektórzy uważają, że ta tradycja może wynikać też ze starosłowiańskich zwyczajów, według których siano, znajdujące się pod stołem lub pod jego okryciem, ma przynieść całej rodzinie szczęście. Biały obrus Biel obrusu symbolizuje niewinność oraz białe chusty, którymi przykryty został Jezus po urodzeniu w stajence. Świeca na wigilijnym stole W chrześcijaństwie Bóg utożsamiany jest ze światłem. Świeca na wigilijnym stole oznacza gotowość na nadejście światłości, czyli na narodziny Chrystusa. Dodatkowe nakrycie przy wigilijnym stole Zwyczaj zostawania przy wigilijnym stole pustego miejsca dla wędrowców utożsamiany jest z gościnnością i oznacza gotowość na przyjęcie niespodziewanego gościa. Ta tradycja łączy się także z wierzeniem, że podczas wigilijnej nocy, w kolacji uczestniczą także bliscy zmarli. Puste miejsce przeznaczone jest właśnie dla nich. Wyjątkowe wigilijne tradycje Wyżej wymienione elementy świątecznego stołu to jedynie niektóre z wigilijnych symboli. Można zauważyć, jak wiele świątecznych tradycji ma swoją nieoczywistą, wyjątkową symbolikę. Warto zastanawiać się nad pochodzeniem wigilijnych zwyczajów, oraz odkrywać historie świątecznych obchodów, aby Święta Bożego Narodzenia nabrały jeszcze więcej głębi oraz stały się jeszcze bardziej magiczne. Agata Tomaszewska