Dzieło skupia się wokół trzech wątków (spór o zamek pomiędzy Soplicami i Horeszkami, uczucie Zosi i Tadeusza oraz działalność księdza Robaka - wątek patriotyczny). Dwie ostatnie księgi stanowią ukoronowanie tych wątków fabularnych (spór zostaje rozstrzygnięty, Zosia i Tadeusz zaręczają się, na Litwę wkraczają wojska podążające na Moskwę). W "Panu Tadeuszu" zwraca uwagę przede wszystkim naturalność języka, który mimo nagromadzenia różnorodnych przenośni, porównań, epitetów (zwłaszcza w partiach opisowych) sprawia wrażenie mowy potocznej. W utworze Adama Mickiewicza istotną rolę pełnią opisy. Wiele z nich dotyczy rekwizytów (róg Wojskiego czy serwis stołowy), strojów (sukienka Zosi). Najwięcej jest tu jednak opisów przyrody i zjawisk natury (burza, wschód i zachód słońca). Przyroda pełni w utworze bardzo ważną rolę, motywuje działania postaci. Poeta często dokonuje personifikacji przyrody, dzięki czemu staje się ona jakby jednym z bohaterów. Poeta stosuje motywy ludzkie w porównaniach w opisach przyrody, a motywy z przyrody w opisach ludzi. Kiedy przedstawia wygląd Telimeny leżącej na czerwonym szalu rozłożonym na zielonej murawie, to porównuje ją do pstrej gąsienicy, a gdy opisuje puszczę, to wprowadza porównania do ruin miasta, z kolei promyk wschodzącego słońca, który wpada przez szparę do szopy, zestawiony jest z kłosem, którym panna budzi śpiącego kochanka. Natura jest tu ukazana sielankowo, wprowadza w krainę szczęśliwego dzieciństwa, ukazana jest bardzo plastycznie, mieni się paletą kolorów. Poeta jawi się tu jako malarz, który świetnie operuje odcieniami i jest doskonałym obserwatorem form, które stworzyła przyroda. Bogata roślinność wprowadza nas w krainę szczęścia, niezwykłego piękna. To świat idylli. W "Panu Tadeuszu" nie tylko obrazy, ale także dźwięki natury (odgłosy puszczy nocą, koncert dwu stawów) są przykładem poetyckiego obrazowania. To poetyckie obrazowanie właśnie jest jedną z podstawowych cech wszystkich opisów w utworze. Każde szczegółowe przedstawienie bohatera wzbogacone jest opisem gestów czy wyrazu twarzy, dzięki czemu postaci są "żywe". Pomaga w tym również indywidualizacja języka. Każda z postaci mówi własnym stylem, charakterystycznym dla jej charakteru czy pozycji społecznej. "Pan Tadeusz" jest napisany wierszem ciągłym, trzynastozgłoskowym ze średniówką po siódmej sylabie, związany jest rymem parzystym, wykorzystuje czasem przerzutnię. O dziele Adama Mickiewicza bardzo ciekawie pisze Julian Przyboś w książce "Czytając Mickiewicza": "Ileż baśniowych opowieści zgromadził Mickiewicz w swoim dziele! Nie tylko najdrobniejszy szczegół przyrody ujęty jest tak jak w bajce, warto zwrócić uwagę, że obrazując całość żywiołów sięgał po interpretację baśniową; dość wspomnieć astronomię Wojskiego, według baśni ukształtowany obraz nieba, który Mickiewicz aprobuje przeciw z nauki czerpanej interpretacji Tadeusza, i baśniowy wyraz, jaki dał historycznej wiośnie 1812 roku. Kulminuje takie właśnie spojrzenie na przyrodę w obrazie samego wnętrza żywiołu przyrody litewskiej w opisie matecznika. Tak powstał w "Panu Tadeuszu" świat na pół serio, na pół żartem, serdeczny i zabawny, przechylony w krainę baśni, w zamierzchły ostęp fantastycznej zabawy i fantastycznej tragedii, tyleż realny i tyleż zmyślony co "Odyseja" lub "Donkiszot"."