"Artysta-obywatel". 2026 Rokiem Andrzeja Wajdy. Senat przyjął uchwałę

Za uchwałą opowiedziało się jednogłośnie 85 senatorów.

"W 2026 r. przypada 100. rocznica urodzin i 10. rocznica śmierci Andrzeja Wajdy - jednego z najwybitniejszych polskich reżyserów, współtwórcy polskiej szkoły filmowej oraz kina moralnego niepokoju, które zdefiniowały polską pamięć historyczną i współczesną tożsamość kulturową. Artysty zajmującego się też reżyserią teatralną, szczególnie związanego z krakowskim Teatrem Starym i warszawskim Teatrem Powszechnym" - przypomniano.

W latach 1946-1949 Andrzej Wajda studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, następnie - w latach 1949-1953 - reżyserię w Łodzi, a pierwsze kroki w zawodzie stawiał u boku Aleksandra Forda przy realizacji filmu "Piątka z ulicy Barskiej".

W latach 1972-1983 pełnił funkcję kierownika artystycznego Zespołu Filmowego X, a od 1978 do 1983 r. - prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Był również członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, Europejskiej Akademii Filmowej i francuskiej Akademii Sztuk Pięknych.

"Andrzej Wajda - reżyser niezwykle płodny i wszechstronny - miał w swoim bogatym dorobku filmy psychologiczne, historyczne, polityczne oraz adaptacje dzieł literatury pięknej. W każdym z tych gatunków stworzył obrazy, które trwale zapisały się w historii polskiego kina" - napisano w uchwale.

"W dowód uznania wybitnych zasług został doktorem honoris causa kilku uniwersytetów, kawalerem - między innymi - Orderu Orła Białego i francuskiego Orderu Narodowego Legii Honorowej oraz otrzymał niezliczone prestiżowe nagrody i wyróżnienia polskie i zagraniczne, wśród których poczesne miejsce zajmuje canneńska Złota Palma dla filmu 'Człowiek z żelaza'. Cztery jego filmy otrzymały oscarowe nominacje, a kiedy w 2000 r. odbierał tę najważniejszą z nagród - Oscara za całokształt dokonań - filmowy świat oklaskiwał pięć dekad Jego wybitnych osiągnięć reżyserskich" - zwrócono uwagę.

Oceniono, że "dzieła autora 'Popiołu i diamentu' skalą artystycznych dokonań i jakością obywatelskiej postawy plasują go wśród najwybitniejszych twórców kultury polskiej XX i początków XXI wieku".

"Swą twórczością zbudował on pomost pomiędzy 'polskim czasem przeszłym' a teraźniejszością i przyszłością. Filmy 'Człowiek z marmuru' i 'Człowiek z żelaza' miały decydujący wpływ na społeczne wyobrażenie rodzącego się ruchu 'Solidarności' i odegrały olbrzymią rolę w jego spopularyzowaniu na Zachodzie. Zarówno osobiście, jak i przez swoje dzieła stał się Andrzej Wajda ambasadorem Polski i polskiej kultury w świecie. Jego filmy weszły do kanonu arcydzieł światowego kina i stanowią bezcenny polski depozyt w archiwach dziesiątej muzy" - podkreślono.

Senatorowie zaznaczyli, że reżyseria filmowa, teatralna i telewizyjna to najważniejszy, ale nie jedyny obszar dokonań Andrzeja Wajdy. "Jako Mistrz i Mentor uformował on bowiem całe generacje ludzi, którzy z jego praktyki artystycznej i postawy wobec świata czerpali wzorce i twórcze inspiracje" - napisano.

W uchwale podkreślono, że Wajda "był także wyjątkowym artystą - obywatelem". "Jako senator I kadencji w działaniach społecznych, politycznych i obywatelskich przekuwał w praktykę to, co postulował swoją sztuką - odpowiedzialność za Polskę, za miejsce i czas, w których żył" - napisano.

"Ten 'organizator narodowej wyobraźni' (jak by to ujął Cyprian Kamil Norwid) brał sprawy publiczne w swoje ręce. Kiedy otrzymał znaczącą japońską nagrodę filmową, całą kwotą i osobistym zaangażowaniem wsparł krakowskie Muzeum Narodowe, co zaowocowało powstaniem miejsca wyjątkowego - Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej 'Manggha'. Jego podobnie hojnych inicjatyw było więcej, by wymienić tylko Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej 'Elektrownia' w Radomiu" - zwrócono uwagę.

"Senat RP uznaje, że tworzymy swą teraźniejszość i przyszłość 'stojąc na ramionach gigantów' i nie wyobraża sobie polskiej kultury bez dzieł i osoby tego wybitnego artysty. Dlatego - w uznaniu jego twórczości i dokonań - ustanawia rok 2026 Rokiem Andrzeja Wajdy" - głosi uchwała.