85. rocznica wybuchu II wojny światowej. Te wydarzenia poprzedziły tragedię

Podczas Wielkiego Kryzysu wiele osób utraciło oszczędności, a konsumenci zaczęli ograniczać wydatki. W rezultacie doprowadziło to do wzrostu ubóstwa i bezrobocia, które w USA wynosiło aż 25 proc. Być może niektórzy pamiętają politykę appeasmentu, anemiczną odpowiedz Zachodu na zakusy Hitlera. Jeszcze mniej osób zdaje sobie sprawę, jak popularnym politykiem był Hitler, zanim pokazał swoje prawdziwe oblicze.

1 września 1939 roku. Preludium do II wojny światowej

Przenieśmy się do lat 30. XX. wieku, kiedy Wielki Kryzys przyczynił się do wzrostu nastrojów radykalnych i populistycznych. W Niemczech, to właśnie to wydarzanie było jednym z czynników, które umożliwiły dojście do władzy Adolfa Hitlera. Pogrążone w kryzysie Niemcy potrzebowały radykalnych reform, aby uratować zrujnowaną gospodarkę. 

W szczytowym momencie hiperinflacji, ceny rosły tak szybko, że ludzie musieli nosić pieniądze w koszach lub taczkach, aby kupić podstawowe produkty.

Zdesperowani obywatele szukali wybawcy i znaleźli go w najbardziej skrajnych ruchach. Joseph Goebbels, minister propagandy, stworzył kult Hitlera jako zbawcy narodu niemieckiego. Propaganda przedstawiała go jako nadczłowieka, który przywróci Niemcom dawną świetność. Hitler zyskał poparcie dzięki poprawie sytuacji gospodarczej Niemiec po Wielkim Kryzysie. Jego polityka gospodarcza, w tym programy robót publicznych, zmniejszyła bezrobocie i przywróciła wiarę w przyszłość. 

Hitler umiejętnie wykorzystał nastroje nacjonalistyczne i antysemickie, obwiniając Żydów i inne mniejszości za problemy Niemiec. To zjednoczyło wielu Niemców wokół jego ideologii.

W 1938 roku Adolf Hitler został wybrany Człowiekiem Roku przez magazyn TIME. Wybór ten nie był wyrazem uznania, lecz odzwierciedleniem jego ogromnego wpływu na wydarzenia światowe. TIME opisał go jako "największe zagrożenie dla demokratycznego, wolnościowego świata". Decyzja ta była kontrowersyjna, ale podkreślała, jak wielki wpływ miał Hitler na ówczesną politykę międzynarodową. Ruchy faszystowskie były również silne w innych krajach, takich jak Wielka Brytania. Wydarzenia przypomina m.in. fabularyzowany serial "Peaky Blinders" przywołujący historyczną postać Oswalda Mosleya, lidera Brytyjskiej Unii Faszystów.

Adolf Hitler, wykorzystując słabości zachodnich państw, zdołał doprowadzić do wybuchu II wojny światowej. Zręcznie manipulował polityką międzynarodową, anektując Austrię i Czechosłowację bez większego oporu ze strony zachodnich mocarstw. Kraje zachodu stosowały wobec niego politykę appeasementu, czyli ustępstw, które miały na celu utrzymanie pokoju, ale w rzeczywistości tylko zachęciły go do dalszych agresywnych działań. 

Wewnętrzne podziały polityczne i społeczne osłabiły zdolność państw europejskich do skutecznego działania. Polityka appeasementu przeszła do historii w postaci zdjęcia Neville’a Chamberlaina trzymającego świstek papieru podpisany przez Hitlera. "Wierzę, że to pokój dla naszych czasów"- oznajmił tryumfalnie. Jednak 31 sierpnia Hitler wykonał swój pierwszy ruch.

Prowokacja gliwicka. Wydarzenie, które poprzedziło wojnę

Prowokacja gliwicka, która miała miejsce 31 sierpnia 1939 roku, była kluczowym elementem niemieckiej strategii propagandowej, mającej na celu uzasadnienie agresji na Polskę i wybuch II wojny światowej. Wydarzenie to, zorganizowane przez nazistowskie służby bezpieczeństwa (Sicherheitsdienst, SD), miało na celu przedstawienie Polski jako agresora, co miało zniechęcić zachodnich sojuszników, czyli m.in. Francję i Wielką Brytanię do udzielenia pomocy Rzeczypospolitej.

W godzinach wieczornych 31 sierpnia 1939 roku, grupa niemieckich agentów, przebranych za polskich powstańców, zaatakowała radiostację w Gliwicach. Akcją dowodził SS-Sturmbannführer Alfred Naujocks, działający na rozkaz Reinharda Heydricha, szefa SD. Napastnicy wdarli się do budynku radiostacji, uwięzili pracowników i nadali krótki komunikat po polsku: "Uwaga, tu Gliwice. Radiostacja znajduje się w rękach polskich". Choć sygnał był słaby i nie udało się przekazać więcej niż kilka słów, incydent ten został natychmiast wykorzystany przez niemiecką propagandę.

Niemiecka propaganda, kierowana przez Josepha Goebbelsa, natychmiast rozgłosiła informację o rzekomym ataku polskich dywersantów na niemieckie terytorium. W Berlinie ogłoszono, że Polska rozpoczęła agresję, co miało uzasadniać niemiecką odpowiedź militarną. Adolf Hitler, w przemówieniu z 1 września 1939 roku, stwierdził: "Od godziny 4:45 odpowiadamy ogniem". W rzeczywistości prowokacja gliwicka była częścią szerszej operacji "Himmler", mającej na celu stworzenie pretekstu do inwazji na Polskę.

Wybuch II wojny światowej. Atak na Westerplatte 1 września 1939

1 września 1939 roku, o świcie, niemiecki pancernik Schleswig-Holstein udający wizytę kurtuazyjną rozpoczął ostrzał polskiej placówki wojskowej na Westerplatte. Atak rozpoczął się o godzinie 4:45. Niemieckie siły lądowe, wspierane przez artylerię i lotnictwo, próbowały przełamać polską obronę. Mimo przewagi liczebnej i technologicznej Niemiec, Polacy stawiali zacięty opór.

Przez siedem dni, niewielki garnizon liczący około 200 żołnierzy, odpierał kolejne ataki niemieckie. Polacy bronili się w bunkrach i okopach, skutecznie wykorzystując teren i przygotowane wcześniej umocnienia. Niemcy przeprowadzili trzynaście szturmów, w tym ataki bombowe i ostrzał artyleryjski, ale każdorazowo byli odpierani. Obrona Westerplatte stała się symbolem polskiego heroizmu i determinacji. Choć garnizon ostatecznie poddał się 7 września z powodu braku amunicji i żywności, ich opór miał ogromne znaczenie moralne dla całego narodu. Westerplatte stało się "polskim Verdun", inspirującym do dalszej walki przeciwko najeźdźcy.

Atak na Westerplatte był pierwszym aktem agresji w kampanii wrześniowej, która doprowadziła do pełnoskalowej inwazji na Polskę. Niemieckie siły szybko posuwały się naprzód, a Polska, osamotniona i przytłoczona, nie była w stanie skutecznie się bronić. Mimo to, obrona Westerplatte pozostaje jednym z najbardziej heroicznych epizodów w historii Polski.

85. rocznica wybuchu II wojny światowej. Gdzie i kiedy odbędą się obchody?

1 września 2024 roku przypada 85. rocznica wybuchu II wojny światowej. Główne uroczystości odbędą się na Westerplatte, o godzinie 4:45 rano, dokładnie w momencie, gdy padły pierwsze strzały. W programie uwzględniono przemówienia przedstawicieli rządu, weteranów i historyków oraz złożenie wieńców i zapalenie zniczy.

Równocześnie uroczystości odbędą się w Wieluniu, pierwszym mieście zbombardowanym przez Luftwaffe, na które został zaproszony prezydent Andrzej Duda. O godzinie 4:40 rano, w momencie rozpoczęcia nalotu, mieszkańcy i zaproszeni goście oddadzą hołd ofiarom bombardowania. W harmonogramie uroczystości przewidziano wystąpienia, wspólne modlitwy różnych wyznań oraz koncerty, które mają na celu uczczenie pamięci tragicznych wydarzeń sprzed 85 lat.

Obchody 85. rocznicy wybuchu II wojny światowej mają na celu nie tylko upamiętnienie ofiar i bohaterów tamtych dni, ale także przypomnienie o konieczności zachowania pokoju i współpracy międzynarodowej. W obliczu współczesnych wyzwań geopolitycznych, pamięć o tragicznych wydarzeniach sprzed 85 lat jest szczególnie ważna.

Źródła:

Encyklopedia Britannica. (2024). Why did Adolf Hitler start World War II?. Data dostępu: 29 sierpnia 2024 z https://www.britannica.com/question/Why-did-Adolf-Hitler-start-World-War-II.

Kluger, Jeffrey. "Why Adolf Hitler Was TIME’s Man of the Year for 1938." TIME, 19 kwietnia 2019, https://time.com/5573720/hitler-world-influence/.

Encyklopedia Britannica. (2024). Hyperinflation in the Weimar Republic. Data dostępu: 29 sierpnia 2024 z https://www.britannica.com/event/hyperinflation-in-the-Weimar-Republic.