17 września 1939 roku o godz. 3 nad ranem wojska sowieckie, łamiąc postanowienia polsko-sowieckiego układu o nieagresji, przekroczyły granicę Polski pod pretekstem obrony ludności ukraińskiej i białoruskiej przed Niemcami wobec "rozpadu państwa polskiego". Była to realizacja postanowień paktu podpisanego 23 sierpnia 1939 roku przez ministra spraw zagranicznych III Rzeszy, Joachima von Ribbentropa i ludowego komisarza spraw zagranicznych ZSRR, Wiaczesława Mołotowa. Do paktu dołączony był tajny protokół, dokonujący podziału stref wpływów Niemiec i ZSRR. Pakt miał duże znaczenie dla obu państw. Niemcom zabezpieczał front wschodni podczas planowanej wojny i ataku na Polskę. ZSRR dawał czas na przygotowanie do ewentualnej konfrontacji z Hitlerem i powiększał terytorium. Oficjalny pretekst agresji ZSRR na Polskę zawarto w nocie dyplomatycznej przekazanej o godz. 3 w nocy 17 września 1939 roku przez zastępcę ludowego komisarza spraw zagranicznych Władimira Potiomkina ambasadorowi RP w ZSRR Wacławowi Grzybowskiemu. Zamieszczono tam oświadczenie o rozpadzie państwa i ucieczce rządu polskiego, konieczności ochrony mienia i życia zamieszkujących wschodnie tereny polskie Ukraińców i Białorusinów oraz uwalnianiu ludu polskiego od wojny. ZSRR uznawał również wszystkie układy z Polską za nieobowiązujące, jako zawarte z nieistniejącym państwem. Władze Polski nie ogłosiły stanu wojny z ZSRR, a tym samym wojsko nie otrzymało jednoznacznego rozkazu stawiania oporu najeźdźcy. W wyniku napaści ok. 250 tys. żołnierzy i oficerów, w większości nie stawiających oporu, trafiło do sowieckich więzień i łagrów. Było wśród nich ok. 15 tys. oficerów, którzy zostali wywiezieni przez Sowietów do obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Zgodnie z dekretem władz ZSRR, podpisanym przez Stalina 5 marca 1940 roku, zostali oni od kwietnia do maja 1940 roku rozstrzelani przez NKWD w Katyniu, Charkowie oraz Twerze, a pochowani w Miednoje. Ten masowy mord nosi dziś nazwę Zbrodni Katyńskiej. Wkraczającej Armii Czerwonej - w sumie ok. 620 tys. żołnierzy - opór stawiły związki taktyczne Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP), Brygada Rezerwowa Kawalerii Wołkowysk i Samodzielna Grupa Operacyjna Polesie (SGO). Przez trzy dni (17-20 września) trwała obrona przez KOP Rejonu Umocnionego Sarny. W dniach 29-30 września jednostki KOP poważnie nadwerężyły 52. Dywizję Strzelecką Armii Czerwonej w bitwie pod Szackiem. Przedzierająca się na zachód SGO "Polesie" 29-30 września stoczyła zwycięskie walki z oddziałami sowieckimi pod Jabłonią i Milanowem. 22 września w Brześciu kombryg Siemion Kriwoszein i niemiecki generał Heinz Guderian odebrali wspólną defiladę oddziałów niemieckich i sowieckich. 28 września 1939 roku w Moskwie podpisano traktat sowiecko-niemiecki o granicach i przyjaźni zwany drugim układem Ribbentrop-Mołotow. Według niego ZSRR odstępował Niemcom wschodnią część Mazowsza i Lubelszczyzny w zamian za oddanie Litwy. 10 października Wileńszczyzna została przekazana Litwie w zamian za zgodę na stacjonowanie garnizonów radzieckich na jej terytorium. Podobne układy wymuszono 29 września i 5 października na Estonii i Łotwie. Dalszymi konsekwencjami agresji ZSRR na Polskę były represje wobec ludności polskiej na wschodnich terenach Rzeczypospolitej, fale wywózek w głąb Rosji, grabież majątku narodowego (muzea, biblioteki) i dóbr prywatnych (archiwa, zbiory dzieł sztuki). Zlikwidowano wiele kościołów (głównie katolickich). Zastosowano także deportacje innych grup etnicznych i represje w stosunku do ukraińskich i białoruskich działaczy narodowych. Ocenia się, iż w latach 1939-1945, według różnych źródeł, w głąb ZSRR wywieziono od 550 tys. do 1,5 mln obywateli polskich. 18 grudnia 1939 roku rząd RP na uchodźstwie uznał, że zaistniał de facto stan wojny pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Związkiem Radzieckim. Prezydent Lech Kaczyński z małżonką Marią, minister obrony Aleksander Szczygło i szef Sztabu Generalnego WP gen. Franciszek Gągor udają się dziś - w 68. rocznicę sowieckiej agresji na Polskę - na cmentarz w Lasku Katyńskim, by oddać hołd pomordowanym obywatelom Polski i ofiarom sowieckich czystek. Dwoma specjalnymi samolotami polecą tam też delegacje Rodzin Katyńskich oraz kombatanci i duchowni, w tym biskup polowy WP gen. Tadeusz Płoski. Specjalnymi gośćmi prezydenta będą Elżbieta i Krzysztof Pendereccy (Penderecki jest autorem muzyki do filmu "Katyń" Andrzeja Wajdy) oraz odtwórcy głównych ról w tym filmie - Danuta Stenka i Artur Żmijewski. Na dzisiejszy wieczór planowana jest uroczysta premiera dramatu, z udziałem prezydenta Kaczyńskiego. Polska delegacja na Polskim Cmentarzu Wojskowym w Katyniu, weźmie udział w nabożeństwie ekumenicznym, po którym przewidziane jest wystąpienie Lecha Kaczyńskiego. Prezydencka para odwiedzi nie tylko Polski Cmentarz Wojskowy w Katyniu, ale także rosyjską część cmentarza w Lasku Katyńskim, gdzie odda hołd pochowanych tam ofiarom radzieckich czystek. Na Cmentarzu Katyńskim przewidywane są wystąpienia pełnomocnika Prezydenta Federacji Rosyjskiej oraz Gubernatora Obwodu Smoleńskiego. W części rosyjskiej cmentarza pod przewodnictwem biskupa Ignatieja - przedstawiciela Metropolity Smoleńskiego odbędzie się krótka modlitwa ekumeniczna. Potem złożony zostanie wieniec, zapłoną znicze. Prezydent ma też na krótko odwiedzić katedralny sobór w Smoleńsku oraz polską Parafię Rzymskokatolicką w tym mieście.