78. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. O tych faktach trzeba pamiętać

Powstanie Warszawskie to największa bitwa stoczona w czasie II wojny światowej pomiędzy organizacją podziemną a wojskami okupacyjnymi. Pomimo przegranej, ogromnych strat i zniszczeń dla Polaków jest to wydarzenie szczególne, które rok w rok wspominamy z szacunkiem dla żołnierzy i ludności cywilnej, którzy oddali życie za naszą ojczyznę. 

Powstanie Warszawskie było fenomenem w skali całej okupowanej Europy. Powstańcy udowodnili, że pomimo braków w ciężkim uzbrojeniu i rażącej przewagi wroga, są w stanie walczyć z okupantem przez ponad dwa miesiące. 

Na pamiątkę ich heroicznego poświęcenia w stolicy 1 sierpnia organizowane są oficjalne uroczystości, koncerty, pokazy filmowe i spotkania z weteranami, którzy brali udział w walkach o wolną Polskę. Podczas godziny "W" w całym kraju rozbrzmiewają natomiast syreny alarmowe, dające znak, aby się zatrzymać i minutą ciszy uczcić pamięć poległych. 

Powstanie Warszawskie oficjalnie rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 roku o godzinie 17.00, określanej również jako Godzina W. Trzeba jednak pamiętać, że tak naprawdę już około godziny 14:00 na ul. Krasińskich w dzielnicy Żoliborz doszło do pierwszych starć z okupantami. Oddział niemiecki natknął się wówczas na oddział Armii Krajowej transportujący broń.

Powstanie Warszawskie trwało 63 dni, aż do podpisania w Ożarowie układu o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie. Choć stolica broniła się znacznie dłużej niż zakładano, był to moment, w którym nie było już perspektyw prowadzenia dalszych działań. Powstańcy pragnęli wyzwolić Warszawę spod okupacji armii hitlerowskiej przed przybyciem sowietów, aby zapewnić Polsce suwerenność po zakończeniu wojny. Niestety starcie z bardzo dobrze uzbrojoną armią niemiecką okazało się zbyt trudne. 

Pomimo heroicznych walk powstańców z wojskami niemieckimi zwyciężyła III Rzesza, a żołnierze AK zostali uznani za jeńców wojennych. Powstanie warszawskie ostatecznie upadło 2 października 1944 roku. 

31 lipca 1944 r. generał Tadeusz Bór-Komorowski wyznaczył "godzinę W" na 17:00 dnia kolejnego. Opracowano plan, zgodnie z którym 1 sierpnia miał rozpocząć się atak na strategicznym znaczeniu. Zamysł był prosty. Po opanowaniu mostów, węzłów komunikacyjnych i magazynów, żołnierze Armii Krajowej mieli walczyć, oczekując na wsparcie Armii Czerwonej. 

Pomiędzy 2 a 4 sierpnia powstańcom udało się uzyskać przewagę w Śródmieściu, w części Starego Miasta, Powiśla, Dolnego Mokotowa, Żoliborza i Powiśla. Pomimo słabego uzbrojenia, powstańcom udało się opanować kilka ważnych budynków tj. wieżowiec Prudential na pl. Napoleona, ratusz na pl. Teatralnym czy areszt przy ul. Daniłowiczowskiej. 

W ciągu kilku dni hitlerowcy zorganizowali ofensywę. 5 sierpnia miała miejsce tzw. "czarna sobota", czyli masowy mord na ludności cywilnej, który miał złamać opór polskich wojsk. Zabito wówczas około 40 tys. osób. W dniach od 5 do 11 sierpnia Niemcom udało się odbić Ochotę. Prowadzono również krwawe walki w płn. części śródmieścia, na Żoliborzu, Mokotowie. 

Powstańcy próbowali zdobyć Dworzec Główny, jednak bezskutecznie. Hitlerowcy prowadzili natomiast działania na Starym Mieście, które ostatecznie udało im się opanować w dniach 1-2 września. Wymusiło to na warszawiakach ewakuację kanałami do Śródmieścia i na Żoliborz. Następnie armia wroga zabrała się za pacyfikację Powiśla i Czerniakowa, w wyniku czego nie działała już elektrownia. 

23 września stracono ostatni punkt oporu na Czerniakowie. Walki przeniosły się do Mokotowa, gdzie broniono się do 26 września 1944. 30 września skapitulował Żoliborz, w którym powstańcy od początku Powstania Warszawskiego stawiali skuteczny opór nacierającym Niemcom. 

Polacy nie mieli już szans wygrać tego starcia. Środkowa "wolna" część miasta była odcięta od Wisły i otoczona przez wroga. Powstańcom brakowało amunicji, wody i żywności, a jedyną szansą na ocalenie stolicy była Armia Czerwona. Stalin nazwał jednak zryw wolnościowy "lekkomyślną awanturą, podjętą bez wiedzy dowództwa radzieckiego". Warszawa ostatecznie poddała się więc 2 października 1944 roku.

Gdy tylko wybuchło Powstanie Warszawskie, Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler wydał rozkaz wojskom III rzeszy: „Każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać żadnych jeńców, Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony zastraszający przykład dla całej Europy". Niestety wrogim oddziałom w dużym stopniu udało się zrealizować ten plan. 

• Lewobrzeżna część miasta została zrujnowana w około 84 procentach. Hitlerowcy zrównali  z ziemią najważniejsze zabytki, budynki użyteczności publicznej oraz domy mieszkalne.

• Historycy szacują, że śmierć poniosło około 10 tysięcy polskich żołnierzy i ponad 150 tysięcy cywilów. Po kapitulacji z Warszawy wypędzonych zostało też prawie 500 tysięcy mieszkańców. 

• Część historyków zwraca uwagę, że mimo strat Powstanie Warszawskie nie było nadaremne, ponieważ pod względem politycznym zademonstrowało dążenie Polaków do odzyskania i utrzymania niepodległości

Upamiętnianie Powstania Warszawskiego syrenami alarmowymi 1 sierpnia to już tradycja, jednak w tym roku nie usłyszymy ich w całym kraju. W stolicy punktualnie o godzinie 17 usłyszymy je jak zawsze. Podobnie w Gdańsku i Gdyni. Inaczej będzie jednak w Sopocie oraz Poznaniu, gdzie postanowiono nie uruchamiać syren z uwagi na uchodźców z Ukrainy.

Czytaj również:

Powstanie Warszawskie zaczęło się od kłamstwa? 

Zobacz także: