Polski książę na krucjacie. Wrócił z 15-letnią żoną
Krucjata, walka z muzułmanami w Ziemi Świętej i tajemnicza żona - to wszystko elementy biografii Kazimierza I opolskiego, piastowskiego księcia, który prawdopodobnie ruszył z królem Węgier na wyprawę krzyżową. W "Historii w Interii" opowiadamy też o jego młodej żonie Violi. Nie jest do końca jasne skąd pochodziła. Wiadomo za to, że była babką polskiego króla.
"W szyku i pod chorągwią księcia Polski" - takie sformułowanie znajduje się w dokumencie z 1246 roku, który król Węgier Bela IV wystawił rycerzowi Leustachowi. Pismo potwierdza, że ojciec rycerza brał udział w wyprawie krzyżowej pod dowództwem poprzednika Beli - Andrzeja II.
Nas jednak interesuje polski wątek. W dokumencie znajduje się łacińskie sformułowanie "dux Polonie". Bez wątpienia jest tu mowa o księciu, ale dokument nie wskazuje imienia lokalnego władcy.
Nie ma stuprocentowej pewności, który z polskich książąt towarzyszył podczas krucjaty królowi Andrzejowi. Kandydatów jest dwóch. Historyk Henryk Welc dowodzi, że w V wyprawie krzyżowej brał udział Kazimierz I opolski. Jednym z głównych dowodów ma być małżeństwo księcia z młodą Bułgarką.
Święta wojna w niewiernymi
Pierwszy raz papiestwo oficjalnie prowadziło wojnę w połowie XI wieku, w czasach Leona IX, podczas walk z Normanami. Kilkadziesiąt lat później, w 1095 roku, papież Urban II ogłosił hasło "świętej wojny" - walki całego zachodniego chrześcijaństwa przeciwko innowiercom.
Cztery lata później pierwsi krzyżowcy zajęli święte miasto początków chrześcijaństwa - Jerozolimę. W tym miejscu rozpoczyna się trwająca prawie 200 lat historia wypraw i walk europejskiego rycerstwa o Ziemię Świętą.
Krucjaty były ryzykowne, kosztowne i długotrwałe. Zapewniały jednak protekcję Rzymu w rozprawach z przeciwnikami politycznymi i w sprzyjających warunkach pozwalały się też dorobić. Dla rycerstwa średniowiecznej Europy miały ponadto charakter prestiżowy.
Nasz książę brał udział w V wyprawie, zorganizowanej w latach 1217-1220 i prowadzonej przez wspomnianego już Andrzeja II. Historycznym konkurentem Kazimierza I do miana krzyżowca jest książę wielkopolski Władysław Odonic. Wiadomo o nim tyle, że w czasie krucjaty przebywał na wygnaniu na Węgrzech, więc udział w wyprawie wydaje się logiczny. Nie ma jednak dowodu na udział w wyprawie.
Zdaniem Welca, na udział Kazimierza dowody już są.
Kazimierz I w Ziemi Świętej? Dowodem ma być żona
Historyk w książce "Kazimierz I opolski i jego czasy" podkreśla, że księstwo opolskie graniczyło wówczas z Węgrami, a to węgierski władca organizował krucjatę. Ponadto Kazimierz miał możliwości finansowe, co pozwalałoby mu wystawić zbrojną drużynę do udziału w wyprawie.
Welc wskazuje, że Odonica na taki wydatek stać by nie było, bo na wygnaniu nie miał najlepszej sytuacji finansowej, a o swoje ziemie spierał się ze stryjem Władysławem Laskonogim.
Naukowiec przytacza też historię rycerza Sieciecha Konradowica, brata kasztelana raciborskiego. Lokacji Raciborza jako miasta dokonał właśnie książę Kazimierz. Sieciech natomiast miał część swoich posiadłości ofiarować zakonowi joannitów, w ramach "służby Bogu za morzem", co potwierdza stosowny dokument z 1224 roku. Według Welca dokument ten dowodzi, że bliski współpracownik Kazimierza brał udział w krucjacie.
Pozostaje jeszcze wątek tajemniczej Violi, o której 200 lat po jej śmierci kronikarz Jan Długosz napisał, że pochodziła z Bułgarii. Do dzisiaj trwają spory o jej rzeczywiste pochodzenie. Nie ulega jednak żadnej wątpliwości, że Viola została żoną Kazimierza. Po jego śmierci sprawowała władzę w księstwie opolskim, a do naszych czasów przetrwał obraz jej książęcej pieczęci.
Fiasko wyprawy krzyżowej
W swojej książce Welc wskazuje, że Kazimierz poznał Violę w drodze powrotnej z krucjaty. Sama wyprawa nie była wielkim sukcesem w porównaniu z innymi ekspedycjami do Ziemi Świętej, ale krzyżowcom udało się zorganizować kilka wypadów łupieżczych. Dotarli do Akki i ruszyli na Damiettę w Egipcie.
W międzyczasie doszło do incydentu i niesubordynacji jednego z możnowładców, w wyniku której oddział 500 krzyżowców stał się ofiarą zasadzki muzułmanów. Kolejnym problemem okazała się choroba króla Andrzeja.
Obarczony niepowodzeniami władca postanowił ruszyć w drogę powrotną w 1218 roku. Wyprawa krzyżowa trwała dalej i wkrótce udało się zająć egipskie miasto oraz rozpocząć marsz w górę Nilu. Jednak w 1220 roku egipski sułtan zaskoczył wojska chrześcijańskie, co definitywnie zaważyło na porażce krucjaty.
W tym czasie Kazimierz był już najprawdopodobniej z powrotem w Opolu, z którego wyjeżdżał jako kawaler, a wrócił żonaty.
Księżna Viola, babka polskiego króla
Welc dowodzi, że Kazimierz towarzyszył Andrzejowi w drodze powrotnej, która przebiegała przez cesarstwo bułgarskie i jego stolicę Tyrnowo. Właśnie tam książę miał po raz pierwszy spotkać Violę. Według historyka Władysława Dziewulskiego była córką cara bułgarskiego Kałojana.
Ślub odbył się najpóźniej w 1220 roku. Welc zaznacza, że Kazimierz miał wówczas około 40 lat, Viola liczyła natomiast 15 wiosen. Młody wiek nie jest szokujący, jak na warunki średniowiecza, Jadwiga wychodziła za Jagiełłę, mając lat 12.
Jeśli teoria o bułgarskim pochodzeniu Violi jest prawdziwa, księżniczkę musiał zaskoczyć widok ówczesnego Opola. Stolica księstwa była na początku XIII wieku drewnianym grodem.
To właśnie Kazimierz I rozpoczął budowę w mieście murowanego zamku, co wedle standardów na Śląsku z tamtego okresu było przedsięwzięciem bardzo kosztownym i prestiżowym.
Książę zmarł w 1230 roku, pozostawiając po sobie żonę i czworo dzieci. Najstarszy syn - Mieszko II Otyły - w chwili śmierci ojca nie osiągnął jeszcze pełnoletności, więc rządy w księstwie sprawowała Viola. Zmarła w 1251 roku.
Warto wspomnieć, że córka Kazimierza i Violi - Eufrozyna, to rodzona matka Władysława Łokietka, który zjednoczył ziemie Królestwa Polskiego,został królem, kończąc tym samym w naszej historii okres rozbicia dzielnicowego.
Jakub Krzywiecki
