Przez ostatnie dwudziestolecie opamiętaliśmy się, uderzyli w pierś i wiele z tego dziedzictwa uratowali. A jak bogaty jest to ołtarz przeszłości, widać w Szalejowie Dolnym. Zainicjowany przez Helmuta Goebela, byłego mieszkańca Niederschwedeldorf, szlak chyba dobiegł do końca... Pomnik papieża Jana Pawła II - pierwszy i jedyny, jak na razie, pomnik w Szalejowie Dolnym powstały od 1945 roku. Kilka metrów dalej stoi kilkuwiekowa figura z piaskowca należąca do rzadkości z uwagi na to, że Ducha Świętego przedstawia w ludzkiej postaci. - Jest to niespotykane, gdyż w wieku XVII i XVIII takie figury na polecenie papieża były niszczone - zwróciła uwagę Mariola Nakwasińska, prezes Towarzystwa "Archanioł Michał". - Nam udało się ją odrestaurować. Ale nie tylko ten zabytek. Towarzystwo zainspirowane zapałem i działalnością Helmuta Goebela, który Szalejów Dolny pamięta jeszcze jako Niederschwedeldof, podjęło się dzieła restauracji przydrożnych zabytków. Dziś składają się one na szlak liczący 35 obiektów: kapliczek, krzyży, pomników. Jest wśród nich kościół parafialny, odwiedzana przez dawnych pątników kapliczka św. Magdaleny, pałac rodu von Minchhausen i mauzoleum, kaplica upamiętniająca bitwę pod Czerwoną Górą z 1428 roku i śmierć Jana Ziębickiego. Ale jest i kamień poświęcony 50-letniemu mieszkańcowi, który w XIX wieku został zabity przez konia, obelisk ku pamięci 9-letniej Idy Strauch, bestialsko zamordowanej w 1906 r., kiedy wracała ze szkoły. Niemcy również w ten sposób spisywali historię swojej miejscowości. Jak mówi Mirosław Jurewicz, wiceprezes Towarzystwa "Archanioł Michał", na szlaku jest jeszcze kilka pomników, które wymagają odrestaurowania, a to oczywiście wiąże się z kosztami, bo wszystkie prace wykonywane są przez specjalistów. Jego zdaniem, ów szlak jeszcze się powiększy, ale już o niewielką liczbę pomników. - Na przykład ostatnio jeden z rolników wykopał kamień nagrobny, zgłosił to do nas i podjęliśmy inicjatywę, aby go odrestaurować, położyć w odpowiednim miejscu i wykazać jako zabytek - informuje. Czy Szalejów Dolny jest miejscowością, którą minione pokolenia szczególnie mocno wyposażyły w obiekty, o których dziś mówimy: zabytki? - Może są miejscowości, które nie znają swojej wartości. My jesteśmy na etapie, że wiemy, co posiadamy - mówi M. Jurewicz. Na uroczystość otwarcia szlaku (6 bm.) przyjechał H. Goebel i kilkudziesięciu jego rodaków, którym Szalejów Dolny wciąż jest bliski, o czym świadczy np. fakt, iż za każdy razem, co najmniej raz w roku, przyjeżdżają tu ze starą flagą Niederschwedeldorfu. Wśród gości był m.in. wicemarszałek Dolnego Śląska Tadeusz Drab, starosta kłodzki Krzysztof Baldy, mieszkańcy Szalejowa Dolnego. Trzydzieści pięć pomników - wszystkie opisane zostały, po polsku i po niemiecku, na tablicy informacyjnej, znajdującej się na początkowym odcinku szlaku, przy pomniku Jana Pawła II. mm