Zmiany w dofinansowaniach dla rolników. Ekoschematy 2025

Ekoschematy to unijne rozwiązanie wprowadzone w 2023 roku. Dodatkowe dopłaty są przyznawane za stosowanie praktyk korzystnych dla środowiska, klimatu lub dobrostanu zwierząt. Rolnik sam wybiera, które z nich chce realizować w swoim gospodarstwie, zaznaczając je w odpowiednim wniosku. Ekoschematy to roczne, płatne praktyki, dostosowane do warunków i potrzeb krajowych, ale poddane ocenie przez Komisję Europejską.

Ekoschematy w Polsce zostały zaprojektowane tak, aby promować te praktyki, które przekładają się na dochody rolnicze poprzez zwiększenie żyzności gleby, racjonalne nawożenie, czy poprawę jakości plonów.

W ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 wprowadzono łącznie siedem ekoschematów obszarowych oraz jeden obejmujący dobrostan zwierząt. Rolnik może więc wybrać na przykład Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi, na które składają się:

• ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt/międzyplony ozime albo wsiewki śródplonowe (5 pkt)
• pracowanie i przestrzeganie planu nawożenia - wariant podstawowy 1 pkt, wariant z wapnowaniem 3 pkt
• zróżnicowana struktura upraw (spełnienie wymogu różnorodności)/uproszczone systemy uprawy (rola bezorkowa, siew bezpośredni itp.) 3 pkt
• wymieszanie obornika z glebą w ciągu 12 godzin od aplikacji (2 pkt)
• stosowanie nawozów naturalnych płynnych (gnojowicy) innymi metodami niż rozbryzgowo (3 pkt)
• wymieszanie słomy z glebą (1 pkt)

Każdy punkt jest wart około 22,47 euro. Ekoschematy to także integrowana produkcja roślin, w której na przykład za uprawy sadownicze można dostać 342,70 euro za hektar. Ekoschematy to także biologiczna uprawa oraz dopłaty za stosowanie materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany. Rolnik otrzyma dopłatę, jeśli wysieje na polu nasiona wysokiej jakości.

Ekoschematy promują także retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych (TUZ). Tu za jeden hektar można otrzymać 63,15 euro. Pieniądze zostaną wypłacone także za pozostawienie do 4 proc. gruntów ornych jako odłogowanych (bez produkcji) w danym roku. Ekoschematy punktują także dobrostan zwierząt. Płatności popłyną za zapewnienie im lepszych warunków niż minimalnie wymagane. Jeden punkt to ponad 22 euro, a rolnicy powinni karmić zwierzęta paszą bez GMO, zapewnić ściółkę, dostęp do wybiegu, czy mniejsze zagęszczenie w kurniku.

Zmiany w ekoschematach dla rolników to rewolucje w wysokości stawek oraz zasadach udziału. Po pierwsze zdecydowano się na ograniczenie liczby ekoschematów na jednej działce. W 2025 roku można stosować maksymalnie dwie praktyki/warianty w tym samym roku.

Co to oznacza? Rolnicy muszą dokładnie przeanalizować i wybrać te opcje, które przyniosą najwięcej punktów. Jeżeli rolnik wybierze jednocześnie zasianie roślin strączkowych i międzyplonu ozimego, to inny, trzeci ekoschemat nie będzie finansowany.

Ekoschematy 2025 zakładają także zmiany stawek w kategorii "Rolnictwo węglowe". Chodzi o zmniejszenie nadmiernego zainteresowania wariantami niskopłatnymi i skupienie się na bardziej efektywnych działaniach. Na przykład uproszczona uprawa roli z 4 pkt została zmieniona do 3 pkt, a wymieszanie słomy z 2 pkt do 1 pkt. Oprócz tego wprowadzono limit powierzchni dla ekoschematów. Płatności z tych obszarowych obowiązują do maksymalnie 300 ha w gospodarstwie.

W 2025 roku jest także nowy ekoschemat. To "Stosowanie materiału siewnego kwalifikowanego". To dopłata za użycie kwalifikowanych nasion lub sadzeniaków jak zboża - 26,74 euro/ha, roślin strączkowych - 43,37 euro/ha i ziemniaków - 112,13 euro/ha. Oprócz tego rozszerzono ekoschemat "Biologiczna uprawa". Ta obejmuje teraz dwa działania. Pierwszy to stosowanie mikrobiologicznych środków ochrony roślin (89,89 euro/ha) oraz stosowanie mikrobiologicznych nawozów (22,47 euro/ha).

Są także zmiany w ekoschemacie "Grunty wyłączone z produkcji". Wprowadzono bowiem dobrowolny ekoschemat zamiast obowiązkowego ugorowania 4 proc. Z kolei w "Integrowanej Produkcji Roślin" zmiany dotyczą różnicowania stawek. Te są od teraz osobne dla różnych typów upraw: uprawy rolnicze 146,07 euro/ha, sadownicze 342,70 euro/ha, a jagodowe i warzywne 309,21 euro/ha.

Podstawowy termin składania wniosków o dopłaty w ramach ekoschematów rozpoczął się 15 marca, a potrwa dokładnie do 15 maja 2025 r. W tym czasie można składać dokumenty bez żadnych kar, a wnioski przyjmowane są za pomocą systemu elektronicznego.

Drugi termin przeznaczony jest dla spóźnialskich. Rolnicy, którzy zapomną złożyć wniosek w terminie właściwym, mogą to zrobić jeszcze po 15 maja, do 9 czerwca 2025 r.

Warto jednak wiedzieć, że za każdy dzień opóźnienia płatność zostanie zmniejszona o 1 proc. Kary nie liczą się za soboty, niedziele i święta, więc w praktyce liczone są dni robocze. Wnioski złożone po 9 czerwca 2025 r. nie będą rozpatrywane, więc rolnik traci możliwość otrzymania dopłat. Jeżeli zorientowaliśmy się, że jest błąd we wniosku, można go naprawić.

Poprawki można wprowadzać do 2 czerwca 2025 bez żadnych konsekwencji. Z kolei zmiany wprowadzone od 3 do 9 czerwca są traktowane podobnie jak spóźnione wnioski. Powodują bowiem zmniejszenie płatności o 1 proc. za każdy dzień opóźnienia. Po 9 czerwca korekty są możliwe tylko w szczególnych sytuacjach, jak na przykład wycofanie części wniosku przed decyzją lub korekty wskazane przez kontrolę ARiMR.