Jak wygląda praca w systemie zmianowym? Co mówią przepisy? Z zapisów zawartych w Kodeksie pracy wynika, że praca zmianowa polega na wykonywaniu obowiązków zawodowych według ustalonego rozkładu czasu pracy. Zmiana pory wykonywania pracy przez konkretnych pracowników jest przewidywana, gdy upłynie określona liczba dni, tygodni lub godzin. Można ją stosować w każdym systemie czasu pracy. Praca zmianowa przybiera różne formy, w zależności od tego, jakie są technologiczne i organizacyjne potrzeby pracodawcy. Wyróżnia się jej trzy rodzaje: system nieciągły: praca na dwie zmiany z przerwą w nocy i na koniec tygodnia;system półciągły: praca na trzy zmiany z przerwą w pracy na koniec tygodnia;system ciągły: praca przez 24 godziny we wszystkie dni tygodnia. W regulaminie pracy lub obwieszczeniu o czasie pracy pracodawcy ustalają systemy i rozkłady czasu pracy oraz okresy rozliczeniowe. Ich obowiązkiem jest również przekazywanie pracownikom informacji dotyczących tego, jaki jest rozkład pracy na dany miesiąc/okres rozliczeniowy. Ponadto, powinni w nich również uwzględnić godziny i dni pracy oraz dni wolne od pracy. Każdy z pracowników, który pracuje w systemie zmianowym ma również ustawowe prawo do odpoczynku między zmianami oraz okresami pracy: każda doba: co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku,każdy tydzień: co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku. W pracy na zmiany odpoczynek po tygodniu pracy może również wynosić mniej niż 35 godzin. Jest to możliwe wtedy, gdy zmieniają się godziny pracy i pracownicy przechodzą na inną zmianę. Wtedy odpoczynek tygodniowy może być krótszy, nie może jednak wynosić mniej niż 24 godziny. Pracownicy pracujący na zmiany mogą też wykonywać obowiązki zawodowe w niedziele i święta. Wówczas otrzymują dodatkowy dzień wolny w tygodniu. Pracodawca musi im jednak zapewnić jedną wolną niedzielę co najmniej raz na cztery tygodnie. Czy pracownik może odmówić pracy zmianowej? Jeśli praca w systemie zmianowym została określona w: umowie o pracę, zbiorowym układzie pracy, regulaminie pracy lub obwieszczeniu o czasie pracy, to pracownik nie może jej odmówić. W takim przypadku jego obowiązkiem jest przestrzeganie ustalonego rozkładu czasu pracy i wykonywanie obowiązków zawodowych w różnych porach dnia. Jeżeli odmówimy pracodawcy pracy na zmiany, to musimy liczyć się z tym, że uzna on to za naruszanie podstawowych obowiązków pracowniczych. W rezultacie będzie to podstawa do rozwiązania lub wypowiedzenia umowy o pracę. Co ważne, pracodawcy w teorii mogą zmusić pracownika do zmianowego systemu pracy. Musi być to jednak uzasadnione konkretnymi potrzebami technologicznym lub organizacyjnymi danego zakładu pracy. Konieczne jest wówczas nawiązanie z pracownikiem nowej umowy i rozwiązanie poprzedniej. Pracownik może się oczywiście na to nie zgodzić i zakończyć pracę w danym zakładzie. Kiedy pracodawca może wprowadzić pracę zmianową lub zmienić jej formę? Jest to możliwe wtedy, gdy spełni określone warunki formalne. Musi wprowadzić stosowne postanowienia do aktów zakładu, poinformować pracowników o zmianach w czasie pracy i podpisać z nimi nowe umowy. W takiej sytuacji powinien jednak wziąć pod uwagę indywidualną sytuację pracownika i zapewnić mu możliwość pogodzenia pracy na zmiany z życiem osobistym. Kto nie może pracować na zmiany? Nie wszyscy pracownicy mogą pracować w systemie zmianowym. Istnieje kilka grup pracowników, którzy takiej pracy nie muszą wykonywać lub wykonują ją w ograniczonym zakresie. Wynika to m.in. z przepisów dotyczących ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Kto dokładnie nie może pracować na zmiany? Do takich osób zaliczają się: niepełnoletni pracownicy;kobiety w ciąży i karmiące piersią;pracownicy z niepełnosprawnością;pracownicy zatrudnieni na stanowiskach szczególnie uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia;pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnego zagrożenia. Praca w trybie zmianowym jest także ograniczona w przypadku osób, które mają prawo do skróconego czasu pracy. O kim mowa? Są to pracownicy, którzy opiekują się dzieckiem lub osobą z niepełnosprawnością. Pracodawca powinien wziąć pod uwagę ich potrzeby względem pory wykonywania pracy, a także zapewnić możliwość korzystania z urlopu wychowawczego lub opiekuńczego.