Małpia ospa. Czy ta choroba wciąż nam zagraża?
Pierwszy przypadek małpiej ospy w Polsce odnotowano oficjalnie 10 czerwca 2022 roku. Sama choroba jest znana od połowy XX wieku, a od tego roku jej oficjalna nazwa to Mpox. Jeszcze kilka lat temu przypadki małpiej ospy w Europie praktycznie się nie zdarzały, jednak sytuacja uległa zmianie. Tylko w zeszłym roku odnotowano zachorowania w ponad 20 krajach na kontynencie. W Polsce było to ponad 200 przypadków. Czy w 2023 r. sytuacja jest opanowana?
Spis treści:
Małpia ospa. Co to za choroba?
Po raz pierwszy objawy tej odmiany ospy zaobserwowano w 1958 roku w kolonii małp, na których prowadzono badania naukowe. Stąd wzięła się nazwa - małpia ospa, choć znacznie częściej wirusa przenoszą gryzonie. Przez wiele lat przypadki zachorowań wśród ludzi były rzadkie i pojawiały się głównie w Afryce. Zarażenie się człowieka odnotowano dopiero 12 lat po odkryciu choroby.
O małpiej ospie głośniej zrobiło się już w 2018 roku po potwierdzeniu zachorowań na terenie Wielkiej Brytanii, jednak niedługo potem pojawiło się znacznie poważniejsze zagrożenie - pandemia COVID-19.
Zobacz więcej: Małpia ospa. Objawy, przebieg, powikłania
W 2022 roku wielu chorych zaraziło się od nosicieli na kontynencie i ten fakt najbardziej niepokoił epidemiologów. Do tej pory prawie wszystkie przypadki w Europie stwierdzano u osób powracających z Afryki.
Małpia ospa. Jakie ma objawy?
Pierwsze objawy małpiej ospy nie różnią się od wielu innych zakażeń, co znacznie utrudnia prawidłową diagnozę. W początkowej fazie pojawia się ogólne osłabienie, bóle głowy i mięśni, a także dość wysoka gorączka (powyżej 38,5 stopni). Wyraźnie powiększone są też węzły chłonne.
Charakterystyczna wysypka zaczyna rozwijać się na skórze w ciągu 72 godzin od wystąpienia pierwszych dolegliwości. Na początku przybiera postać płaskich plam, które z czasem wypełniają się płynem. Zazwyczaj najszybciej można je zauważyć na twarzy i w jamie ustnej. Z czasem wysypka zaczyna zajmować kolejne fragmenty ciała:
- wewnętrzną część dłoni i podeszwy stóp;
- pachwiny i genitalia;
- okolice odbytu.
Zobacz więcej: Jednoczesne zakażenie wirusami małpiej ospy, SARS-CoV-2 i HIV. Pierwszy taki przypadek
Zmiany swędzą i utrzymują się na skórze około 10 dni, zanim wyschną i odpadną, a na ich miejscu zacznie pojawiać się nowy naskórek. Po wysypce zostają blizny, szczególnie jeżeli przekłujemy lub rozdrapiemy pęcherze.
Według danych WHO choroba trwa zwykle od 2 do czterech tygodni, a pierwsze symptomy pojawiają się w ciągu 3 tygodni od kontaktu z nosicielem wirusa.
Wśród ludzi małpia ospa przenosi się drogą płciową oraz poprzez kontakt z płynami ustrojowymi lub skórą zakażonego, który zaraża. Rzadziej dochodzi do zakażenia drogą kropelkową, ale nie można wykluczyć zarażenia tylko podczas przebywania w tym samym pomieszczeniu, co chory.
Najciężej małpią ospę przechodzą dzieci, kobiety w ciąży i osoby starsze. Śmiertelność w tej chorobie szacuje się na 3-6 proc.
Zachorowania na małpią ospę w Polsce
Pierwszy przypadek małpiej ospy w Polsce odnotowano 10 czerwca 2022 roku w Warszawie, a drugi we Wrocławiu. Do końca lipca było ich już ponad 80. Szczególnie w Poznaniu pierwszy kontakt z wirusem MPXV był wyjątkowo intensywny - w podobnym czasie stwierdzono go u aż czworga pacjentów. Co ciekawe, tylko dwóch podróżowało razem.
Do marca 2023 na terenie kraju chorowało 215 osób, z czego zaledwie dwa przypadki były w tym roku - jeden w styczniu, drugi w lutym. Na ten moment nie ma nowych informacji o kolejnych zachorowaniach.
Wydaje się, że na ten moment sytuacja epidemiologiczna jest stabilna. Nie można jednak zapominać, że nie znamy dokładnego mechanizmu, który doprowadził do pojawienia się choroby w ponad 20 krajach na przestrzeni kilku tygodni zeszłego roku.
Testy i szczepienia na małpią ospę
Zakażenie małpią ospą potwierdza się testem wykonanym metodą PCR, podobnym do tego, który wykrywa wirusa SARS-CoV-2. Zarówno chorzy, jak i osoby, z którymi miały one kontakt, są kierowane na 21-dniową kwarantannę.
Leczenie choroby jest objawowe, stosuje się przede wszystkim leki przeciwwirusowe. W 2022 roku Europejska Agencja Leków zatwierdziła do leczenia małpiej ospy tekowirymat - dawniej stosowany do leczenia ospy prawdziwej.
Zobacz więcej: Małpia ospa może dawać nietypowe objawy
Wirusy wywołujące małpią ospę i ospę prawdziwą są do siebie bardzo podobne genetycznie. Dzięki temu w walce z małpią ospą skuteczna okazuje się szczepionka dawniej wykorzystywana przeciwko ospie prawdziwej. Jej efektywność szacuje się obecnie na 85 proc., która z czasem spada, jednak nawet po kilkudziesięciu latach może przyczyniać się do zwiększonej odporności na te szczepy wirusów.
Ospa prawdziwa to jedyna choroba w historii, którą udało się eradykować - całkowicie usunąć ze środowiska naturalnego. WHO ogłosiła zwycięstwo w 1980 roku. Osiągnięto je dzięki powszechnym programom szczepień, które w Polsce prowadzono od 1951 aż do całkowitej eliminacji wirusa.
Czytaj także:
Zobacz również:
