Czerwona kartka w kalendarzu. Co świętujemy 3 maja?

Majówka 2024 to 1 maja wypadający w środę (dzień wolny od pracy), 2 maja (dzień pracujący) i 3 maja wypadający w piątek (wolne od pracy). Przy "zlepieniu" dwóch ustawowo wolnych od pracy dni z weekendem i urlopem w czwartek 2 maj tegoroczna majówka to pięć dni wolnego. Jednym z nich jest Święto Narodowe Trzeciego Maja, którego obchody związane są z wieloma ciekawostkami.

3 maja 1791 roku podpisano na zamku Królewskim w Warszawie konstytucję. Był to drugi na świecie i pierwszy w Europie tego typu dokument. Zmienił on ustrój państwa w monarchię konstytucyjną, czyli taką, która obecnie obowiązuje np. w Wielkiej Brytanii.

Co zmieniała konstytucja 3 maja? Przede wszystkim wprowadzała trójpodział władzy, ograniczała przywileje szlachty i znosiła liberum veto. Na jej mocy poprawiły się także prawa mieszczan, którzy od tej chwili mogli stawać się właścicielami ziemskimi, zajmować wyższe stanowiska, czy uzyskać tytuł szlachecki. Opinie na temat konstytucji 3 maja są wśród historyków mocno podzielone. Nie można jednak zaprzeczyć wadze dokumentu i zmianom, jakie wprowadziła w ustroju państwa, choć obowiązywała przez tak krótką chwilę.

Święto 3 maja zostało ustanowione już w 1972 roku. W tym samym roku świętowano po raz pierwszy rocznicę ustanowienia konstytucji 3 maja. Jest to najstarsze święto narodowe w Polsce.

Niestety Polacy nie mogli długo cieszyć się z nowo ustanowionego święta, ponieważ już w 1795 roku doszło do III rozbioru, a Polska zniknęła z mapy Europy. Przez ponad 100 lat trzej zaborcy zakazywali obchodów 3 maja. To właśnie wówczas święto to zyskuje nieco inne znaczenie i staje się symbolem walki z oprawcami oraz wolności i niezależności narodu polskiego. Przez cały okres zaborów, pomimo zakazu, Polacy próbowali przypominać 3 maja o polskiej historii, co nierzadko kończyło się aresztowaniem lub deportacją.

Na 125. rocznicę ustanowienia konstytucji 3 maja w 1916 roku Polacy zdołali zorganizować przemarsze. Jednak dopiero w 1919 roku w obchodach święta wzięło udział wojsko. W Warszawie zorganizowano uroczyste defilady, co tylko pokazuje, do jakiej rangi urosło to święto i czym stało się w pamięci Polaków.

Przez cały okres międzywojenny starano się wzmocnić ducha narodowego Polaków między innymi przez obchody święta. W 1925 wzmocniono rangę tego dnia, ustanawiając święto Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Jednak po wybuchu drugiej wojny światowej i okupacji niemieckiej oraz rosyjskiej po raz kolejny 3 maja starano się zepchnąć w zapomnienie, a wśród Polaków obchody tego dnia stały się pretekstem do manifestacji przeciw okupantom.

Jak można się domyślić, za czasów PRL nie było lepiej. Władze od początku starały się zmniejszyć znaczenie 3 maja, tłumiąc wszelkie próby obchodów. Najbardziej drastyczne wydarzenie miało miejsce w 1946 roku w Krakowie, kiedy doszło do potyczek między świętującymi opuszczającymi Kościół Mariacki, w którym odbywała się uroczysta msza a milicją.

Władze PRL starały się także umniejszyć rangę święta, kładąc większy nacisk na obchody Święta Pracy 1 maja czy Dnia Zwycięstwa ustanowionego na 9 maja. Ostatecznie Święto Narodowe Trzeciego Maja zostało zniesione przez władze PRL w 1951 roku.

Kolejne mocno represjonowane obchody miały miejsce po powstaniu Solidarności. Na oficjalne przywrócenie święta trzeba było jednak poczekać do kwietnia 1990 roku. Jeszcze tego samego roku odbyły się pierwsze oficjalne obchody święta po 1939 roku. Od 2007 roku Święto Konstytucji 3 Maja obchodzone jest także na Litwie.

Święto Narodowe Trzeciego Maja jest czerwoną kartką w kalendarzu, co oznacza, że jest dniem wolnym od pracy. Tego dnia organizowane są uroczystości z udziałem wojska, prezydenta i najważniejszych polityków w kraju.

Ponadto w wielu miastach można wziąć udział w wydarzeniach kulturalnych o charakterze patriotycznym. Po tak burzliwej historii tego święta podczas obchodów coraz mniej mówi się o samej konstytucji, której rocznicę ustanowienia mamy świętować. Dziś 3 maja jest ważnym świętem narodowym chwalącym przede wszystkim niezawisłość i wolność polskiego narodu.