Katarzyna Pruszkowska: Zacznijmy od statystyk. Jaki procent wszystkich osadzonych stanowią kobiety? Za co najczęściej trafiają do zakładów karnych? Kapitan Elżbieta Krakowska, Rzecznik Prasowy Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Warszawie: - W jednostkach penitencjarnych w Polsce przebywa 2529 kobiet, co stanowi przy ogólnej liczbie osadzonych (81382) - ok. 3 proc. 2165 kobiet odbywa karę pozbawienia wolności, 398 to tymczasowo aresztowane, 27 to ukarane. Wśród obecnie odbywających karę pozbawienia wolności kobiet 530 to recydywistki, co stanowi 24,5 proc. wszystkich kobiet odbywających obecnie karę. W grupie skazanych mężczyzn recydywiści stanowią 45proc. populacji skazanych. - Aktualnie wśród osadzonych kobiet najwięcej przebywa w więzieniach w związku z popełnieniem przestępstw z art. 148 §1, 278, 280§1 KK. (396 - zabójstwa i ich usiłowanie , 361 - kradzieże, 257 - rozboje ). 39 kobiet odbywa karę 25 lat pozbawienia wolności, 8 - dożywocia. Kobiety popełniają najwięcej przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu oraz mieniu. Czy w minionych latach zaobserwowano zmiany dotyczące przestępczości kobiet? Major Marta Sikoń-Łatka, psycholog z Zespołu Organizacji Współpracy Zewnętrznej w Biurze Dyrektora Generalnego Służby Więziennej: - Problem przestępczości kobiet skierowanej do osób z kręgu rodzinnego (mężów, konkubentów) jest nadal aktualny. Jednak od lat 90. obserwuje się zjawisko dokonywania przestępstw zabójstw przez kobiety z motywów ekonomicznych oraz wzrost brutalizacji przestępstw dokonywanych przez kobiety. Na przestrzeni ostatnich kilku lat coraz częstszym zjawiskiem jest udział kobiet w przestępczości zorganizowanej: m.in. przestępczości gospodarczej, narkotykowej, różne formy przemytu oraz łapownictwo. Czy zakłady karne dla mężczyzn i dla kobiet czymś się różnią? Kapitan Elżbieta Krakowska:- Podstawowa zasada - kobiety i mężczyźni odbywają karę pozbawienia wolności oddzielnie. Zgodnie z art. 87 Kodeksu karnego wykonawczego skazana kobieta odbywa karę w zakładzie karnym typu półotwartego. Zasada ta nie obowiązuje jeżeli stopień demoralizacji lub względy bezpieczeństwa przemawiają za odbywaniem kary przez kobietę w zakładzie karnym innego typu. Czy kobiety zawsze trafiają do zakładu półotwartego? Czy nie ma wyjątków np. dla recydywistek? Kapitan Elżbieta Krakowska: - Nie od recydywy to zależy, bo recydywistka może od samego początku kary przebywać w zakładzie półotwartym. Generalna zasada jest taka, że kobiety powinny trafiać do zakładu półotwartego, gdzie jest lepsza możliwość udziału w kursach, szkoleniach czy podejmowaniu pracy, lepszy kontakt z rodziną, więcej widzeń, możliwość korzystania z przepustek. Ze skazaną odbywającą karę w zakładzie karnym typu półotwartego łatwej będzie realizować program resocjalizacyjny, włączyć ją w grupowe programy readaptacyjne. Dlatego z reguły kieruje się je do zakładu półotwartego. O tym, czy powinna trafić do zakładu półotwartego czy raczej do zamkniętego decyduje komisja penitencjarna na podstawie osobowości, stopnia demoralizacji. Są kobiety, o których wiemy już po wstępnej diagnozie, że nie mogą trafić do zakładu półotwartego. Bo np. wywodzą się z określonej grupy przestępczej, mają wysoki poziom agresji, mogą negatywnie wpływać na inne osadzone. Statystyki pokazują, że kobiety popełniają o wiele mniej przestępstw niż mężczyźni. Jakie mogą być tego powody? Major Marta Sikoń-Łatka: - Jest wiele czynników, które wpływają na to, że kobiety popełniają mniej przestępstw. Nie bez znaczenia jest wychowanie oraz przygotowywanie do pełnienia określonych ról społecznych - już obserwując małe dzieci widzimy, że dziewczynki są mniej agresywne, skłonne do zaczepek i bójek. Oczywiście są także czynniki psychospołeczne, kulturowe. Od kilku lat obserwujemy np. to, że kobiety coraz częściej działają w zorganizowanych grupach przestępczych, a nawet pełnią w nich role kierownicze. Ale generalnie kobiety małoletnie i dorosłe popełniają mniej przestępstw, i wspomniane 3 proc. kobiet odsiadujących wyroki od lat nie zmienia się. Kapitan Elżbieta Krakowska: - Należy jednak pamiętać, że kodeks karny nie różnicuje, kto popełnił przestępstwo, więc kary dla obu płci za określone przestępstwa są takie same. Przez wiele lat pracowała pani z osadzonymi kobietami. Jaka jest specyfika pracy z paniami, która odróżnia je od mężczyzn? Major Marta Sikoń-Łatka: - Kobiety potrzebują więcej czasu i uwagi. Chcą być wysłuchane, niejednokrotnie przychodzą do nas z tymi samymi problemami, chcą się wygadać, porozmawiać. Dużą rolę odgrywają także emocje. W sytuacjach konfliktowych kobiety muszą się wykrzyczeć, nim ochłoną, nim uda nam się wyciszyć emocje i zacząć zajmować się konkretnym problemem. Mężczyźni łatwiej definiują kłopoty, szybciej przystępują do ich rozwiązywania. - Na fakt osadzenia w warunkach izolacji więziennej kobiety częściej reagują obniżonym nastrojem. Dlatego, aby zapobiegać ewentualnym aktom autoagresji w początkowym okresie pobytu, wymagają w większości nasilonych oddziaływań profilaktycznych (obserwacji zachowania, wzmożonych oddziaływań wychowawczo-psychologicznych). Kobiety trudniej adaptują się do warunków izolacji. To, co jest specyficzne dla kobiet, co znacznie utrudnia ich adaptację, to fakt rozstania z dziećmi. Na tym problemie koncentrują się zwłaszcza początkowe oddziaływania. - Jeżeli chodzi o przemoc, to kobiety zazwyczaj stosują przemoc werbalną, czasem zdarzają się szarpaniny, ciągnięcie za włosy, drapanie. Porozmawiajmy o warunkach, jakie panują w więzieniach. Czy kobiety mają możliwość, np. ze względu na comiesięczne krwawienia, częstszych, niż mężczyźni, kąpieli? Czy mogą posiadać własne kosmetyki i środki higieniczne? Kapitan Elżbieta Krakowska: - Ustawodawca przewidział dla kobiet pewne ustępstwa w sferze bytowej. Mają one m.in. szerszy dostęp do ciepłej wody oraz kąpieli. Skazana kobieta korzysta co najmniej raz dziennie z ciepłej wody i dwa razy w tygodniu z ciepłej kąpieli. Każdego miesiąca skazana kobieta otrzymuje od administracji jednostki penitencjarnej zestaw środków higieny osobistej (w tym również podpaski). Skazana ma prawo otrzymywania paczek higieniczno-odzieżowych w miarę potrzeb i dokonywania zakupów artykułów higienicznych w kantynie jednostki 3 razy w miesiącu. Środki higieny osobistej (kosmetyki) skazane mogą posiadać oczywiście w celi mieszkalnej i regularnie z nich korzystać. Co najmniej raz w miesiącu można skorzystać z usług fryzjera. Za co można dokonać zakupu w kantynie więziennej? Czy skazane mogą mieć swoje pieniądze? Kapitan Elżbieta Krakowska: - Pieniądze osadzonych pochodzą z ich pracy, ale także pieniądze na specjalne konto, które posiada każdy osadzony, może wpłacać rodzina. Pieniądze z tego konta można przeznaczyć na zakupy w kantynie więziennej. O więziennej rzeczywistości możecie także poczytać w najnowszej książce Marii Nurowskiej pt. "Drzwi do piekła", która kilka dni temu ukazała się nakładem wydawnictwa Znak. Więcej o książce dowiecie się TUTAJ