W październiku 2020 roku największy w kraju polder, przechwytując falę wezbraniową na Odrze, doprowadził do jej wypłaszczenia, przez co uchronił przed skutkami powodzi tereny położone poniżej zbiornika - począwszy od Raciborza przez Opole, na Wrocławiu kończąc. Jak przebiegała bezprecedensowa akcja przeprowadzona przez Wody Polskie? Suchy zbiornik przeciwpowodziowy Racibórz Dolny na rzece Odrze w woj. śląskim został ukończony na przełomie maja i czerwca tego roku. Obiekt został zaprojektowany z myślą o katastrofalnych wezbraniach na Odrze. Rozpoczął pracę na krótko po tym, gdy trafił do eksploatacji. Zbiornik został wybudowany w ramach kompleksowego systemu ochrony przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły. Projekt ten Wody Polskie realizują przy udziale funduszy Banku Światowego, Banku Rozwoju Rady Europy i KE. Celem tych inwestycji jest zmniejszanie zagrożenia powodziowego w rejonach, gdzie ono występuje. Formowanie fali powodziowej Obfite opady deszczu w dniach 12 - 15.10.2020 r., które wystąpiły w południowej Polsce, związane były z chłodnym pofalowanym frontem atmosferycznym, przebiegającym od północnej Rosji, aż po Włochy. Front ten rozdzielał dwie różne masy powietrza: chłodną na zachodzie Europy i ciepłą na wschodzie, tworząc niże, które zgodnie z cyrkulacją południkową, w tych dniach wędrowały znad Morza Śródziemnego m.in. przez Polskę, "niosąc" bardzo duże ilości wody. Taka sytuacja skutkowała intensywnym i wielkopowierzchniowym opadem deszczu, który z kolei spowodował wezbranie na rzekach, zwłaszcza w dorzeczu Odry. Rzędne na niektórych ciekach w regionie Górnej Odry w tym czasie zbliżone były do wartości wód 1% - woda stuletnia (rzeka Osobłoga). Najwyższy stan na profilu wodowskazowym Racławice Śląskie odnotowano w dniu 14.10.2020r. o godz. 19:00 - 414 cm. Dla porównania na wodowskazie Racławice Śląskie w dniu 07.07.1997 r. stan wyniósł 438 cm. Między 13 a 14 października w Opolu został pobity rekord dobowego opadu dla tego miesiąca z 1966 roku (34 mm/m2) i wyniósł 46,2 mm/m2. Zważając na powyższe, prognoza IMGW mówiła o przepływie w korycie rzeki Odry rzędu 1200 - 1400 m3/s (w przekroju wodowskazowym Krzyżanowice). Piętrzenie wody w zbiorniku Racibórz Dolny rozpoczęło się 14 października, ok. godz. 15:30. Taką decyzję na wniosek Wojewody Opolskiego podjął Prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, Przemysław Daca. Nadchodząca fala wezbraniowa oraz prognozy hydrologiczne przewidywały zagrożenie podtopień nie tylko dla zabudowy mieszkalnej i infrastruktury ocalonej "wyspy" w Brzegu, ale przede wszystkim jednoimiennego szpitala w Kędzierzynie-Koźlu, strategicznej jednostki, w której leczeni są pacjenci chorzy na Covid-19. Finalnie posterunek wodowskazowy Racibórz-Miedonia w zlewni Górnej Ody w dniu 14 października br. o godz. 16.00 wskazywał rzędną ok. 715 cm przy przepływie ok. 767 m3/s. Fala powodziowa została ścięta przez zbiornik Racibórz Dolny i Polder Buków. Maksymalny dopływ do zbiornika Racibórz Dolny wynosił 868 m3/s. Kulminacja fali wezbraniowej zaczęła opuszczać teren działania RZGW w Gliwicach (wodowskaz Ujście Nysy Kłodzkiej) w godzinach porannych 17 października 2020 r. W służbie bezpieczeństwu Równolegle z rozwojem sytuacji na rzece Odrze Centra Operacyjne Ochrony Przeciwpowodziowej w Gliwicach i we Wrocławiu wypracowały optymalne rozwiązanie, aby za sprawą pracy zbiorników Turawa, Otmuchów i Nysa uniknąć nałożenia się na siebie fal wezbraniowych. Zbiorniki Kaskady Nyskiej wykorzystały w tym czasie już prawie całą dostępną rezerwę powodziową, co powodowało konieczność zrzutów wody. Podjęcie decyzji o zwiększeniu odpływu ze zbiorników we właściwym momencie i ustalenie ich przepływów, a przede wszystkim uruchomienie polderów Buków i Racibórz Dolny, umożliwiło w ciągu 6 dni (od 14.10.2020 do 19.10.2020) ochronę wielu miejscowości przed zalaniem. Wśród nich były m.in.: Dziergowice, Lubieszów, Bierawa, Koźle, Brzeźce, Obrowiec, Sławice, Żelazna, a także miasto Brzeg. Dodatkowo spłaszczenie fali wezbraniowej uniemożliwiło zalanie oczyszczalni ścieków w Kędzierzynie - Koźlu. Do godziny 09:00 dnia 19 października 2020 r. zbiornik w Raciborzu zretencjonował około 45 mln m3 wody, przy rezerwie powodziowej 140 mln m3. Maksymalnie polder wypełniony był w około 27% (50,5 mln m3). Efektem magazynowania wody było zmniejszenie fali powodziowej. W momencie kulminacji redukcja wyniosła około 30%. Zbiornik samoczynnie rozpoczął opróżnianie 19 października br. - dopływ do zbiornika był niższy od odpływu. Ze zbiornikiem Racibórz współpracował także położony powyżej polder Buków, którego pojemność powodziowa wynosi 57 mln m3. Historyczny moment Redukcja wysokości wezbrania dzięki działaniu zbiorników przeciwpowodziowych na południu kraju pokazała skuteczność działania Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. Dzięki ścisłej koordynacji pracy zbiorników przeciwpowodziowych Racibórz, Turawa, Otmuchów i Nysa udało się zmniejszyć zagrożenie powodziowe od strony Odry w woj. śląskim, opolskim i dolnośląskim. Zbiornik Racibórz Dolny w czasie tygodniowego piętrzenia przeszedł chrzest bojowy. Jego praca to historyczny moment - po raz pierwszy największy tego typu obiekt hydrotechniczny w Polsce sprawił, że Wody Polskie systemowo mogły sterować wodą w Dorzeczu Górnej Odry, wywierając czynny wpływ na terenie zlewni. Jednocześnie Wody Polskie prowadzą szereg innych działań, których celem jest kompleksowa ochrona przeciwpowodziowa w rejonach najbardziej narażonych na występowanie wezbrań i powodzi. Obecnie w ramach projektu STOP POWODZI, odbywają się półroczne konsultacje społeczne projektów Planów zarządzania ryzykiem powodziowym (aPZRP). Konsultacje dotyczą różnych zagadnień związanych z bezpieczeństwem powodziowym, trwają od 22 grudnia 2020 do 22 czerwca 2021 roku. Szczegóły na stronie: www.stoppowodzi.pl Zbiornik Racibórz Zajmuje powierzchnię 26 km2, a jego projektowa pojemność wynosi 185 mln m3. Koszt inwestycji dofinansowanej ze środków Unii Europejskiej, Banku Światowego, Banku Rozwoju Rady Europy oraz budżetu państwa wyniósł ok. 2 mld zł. Administrowany przez Wody Polskie w Gliwicach nowo powstały obiekt ochrania przed wielką wodą mieszkańców nadodrzańskich miejscowości w województwach śląskim, opolskim i dolnośląskim, stanowiąc jeden z najważniejszych i największych w tym zakresie projektów ostatnich lat w tej części Europy.