Czym oddychamy? "..piękne kominy fabryk, dymem jak mgłą spowite" - fragment wierszyka sławiącego dynamiczny rozwój gospodarki socjalistycznej, zgodny z retoryką minionej epoki, w kontekście naszej dzisiejszej wiedzy o ekologii budzi zażenowanie. To właśnie wieloletnie zaniedbania z zakresu edukacji społecznej odnośnie zachowań ekologicznych mają znaczny wpływ na dzisiejszy katastrofalny stan powietrza w Polsce. Dzisiaj coraz więcej mówi się o smogu. Zakrywający srebrzystą, dymną łuną duże miasta, lecz również małe miasteczka i niewielkie wioski - staje się jednym z najgroźniejszych przeciwników naszego zdrowia i życia. Głównym winowajcą złej jakości powietrza jest tzw. niska emisja - emisja zanieczyszczeń do powietrza do wysokości ok. 40 m, pochodzących głównie z gospodarstw domowych. Niektóre dane obwiniają nasze domostwa nawet o 90% odpowiedzialności za stan złego powietrza w kraju. Pozostałymi źródłami zanieczyszczenia powietrza jest emisja spalin samochodowych (tzw. emisja liniowa), która jest zauważalna przede wszystkim w miastach, a dopiero później procesy przemysłowe, spalanie paliw w przemyśle i energetyce (emisja wysoka). Szczególnie w okresie jesienno-zimowym, w sezonie grzewczym (wrzesień-kwiecień), poziom zanieczyszczenia powietrza dramatycznie wzrasta. Co wówczas wdychamy? Niestety dużą ilość toksycznych związków chemicznych, takich jak tlenek i dwutlenek węgla, dwutlenek siarki oraz substancje stałe, czyli pyły zawieszone, a także kancerogenne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne. Statystyki niejednokrotnie przerażają - styczeń 2017 r. wpisał się w niechlubne rankingi - w południowej Polsce wystąpiło wówczas rekordowo wysokie zanieczyszczenie powietrza. Normy pyłów PM10 i PM2,5 zostały przekroczone nawet o ponad 3000%. Według Głównego Inspektora Ochrony Środowiska poziomy alarmowe (300 mikrogramów na metr sześcienny) przekroczone zostały w Radomsku, Rybniku, Żywcu, Zabrzu, Częstochowie i Wodzisławiu Śląskim. W Warszawie wówczas stężenie pyłu PM10 przekroczyło 200 mikrogramów na metr sześcienny. Smog wpływa również na jakość gleby - w tym ziem uprawnych, co ma bezpośredni wpływ na zanieczyszczenie spożywanych przez nas owoców i warzyw. Najczęstsze przewinienia względem środowiska w gospodarstwach jednorodzinnych to stosowanie niskiej jakości opału, prym wiedzie tu używanie przestarzałych pieców, tzw. "kopciuchów", w których spalane jest wszystko, a przede wszystkim odpady. Pozostaje to niestety w ścisłym związku z naszym zdrowiem. Szacuje się, że zła jakość powietrza odpowiada w Polsce za ok. 45 000 zgonów rocznie (to 7 razy więcej niż w wyniku biernego palenia). Zanieczyszczenie powietrza ma szczególnie niekorzystny wpływ na zdrowie dzieci i osób starszych - wpływa na zmniejszenie masy urodzeniowej noworodków. Oczywista jest również zależność względem chorób serca i układu oddechowego (w tym punktuje się zwiększoną zapadalność na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc), zaburzeń pracy wątroby oraz układu nerwowego. To, co w dychamy, niesie za sobą wiele problemów, począwszy od alergii, bólów głowy, skończywszy na poważnych schorzeniach onkologicznych. Stwierdzono, że aż 15% wszystkich przypadków astmy można przypisać zanieczyszczeniu powietrza. Pojawiają się również badania wiążące występowanie autyzmu u dzieci z uprzednim narażeniem kobiety ciężarnej na oddychanie powietrzem zanieczyszczonym PM2,5 (drobne zanieczyszczenia do średnicy 2,5 mikrometra). Dziś wiedza o niszczycielskim wpływie zanieczyszczenia środowiska na nasze zdrowie coraz mocniej zakorzenia się w świadomości społecznej. Niemniej wydaje się, że to dopiero początek drogi, dla wspólnego dobra, dla ratowania planety i okazuje się, że już nie są to górnolotne słowa. Może to truizm, ale powinniśmy zacząć od siebie, od swojego najbliższego otoczenia. Zapewne w ogólnym odczuciu społecznym działanie ekologiczne w swoim zakresie kojarzy się przede wszystkim z segregacją śmieci, natomiast inwestycje to już poważniejsza sprawa - zwiększone nakłady finansowe. Ale czy rzeczywiście ochrona środowiska, nasz pozytywny wpływ na nie, musi rozbijać się o barierę finansową? Zaproś ekologię do swojego domu Z pomocą może przyjść rządowy Program "Czyste Powietrze", który wraz ze wsparciem Wojewody Mazowieckiego Zdzisława Sipiery zachęca mieszkańców do skorzystania z działań, które mają za zadanie wesprzeć walkę o czystsze powietrze, a przy okazji pozwolą nam zaoszczędzić nieco naszych pieniędzy. Program ten daje możliwość uzyskania dofinansowania i korzystnych pożyczek dla osób fizycznych - właścicieli lub współwłaścicieli domów jednorodzinnych, jak również osób posiadających zgodę na rozpoczęcie budowy domu jednorodzinnego, a także wspiera nowo powstające obiekty. Jakie bezpośrednie profity niesie za sobą uczestnictwo w Programie "Czyste Powietrze"? Realizacja Programu w latach 2018-2029 to przede wszystkim wsparcie możliwości wymiany nieefektywnych energetycznie pieców starego typu, w tym pieców i kotłów na paliwa stałe na piec gazowy, elektryczny, nisko emisyjny kocioł nowej generacji, lub pompę ciepła - w sytuacjach, kiedy nie jest możliwe podłączenie do sieci ciepłowniczej na danym terenie. Program wspiera również takie inwestycje jak termomodernizacja budynków. Tutaj należy wymienić przede wszystkim docieplenie przegród budynku, poprawiające redukcję utraty ciepła, montaż nowoczesnej stolarki okiennej i drzwiowej, w tym również bram garażowych, a także instalację wentylacji mechanicznej z rekuperatorem, czyli z systemem kontroli utraty ciepła i jego odzyskiwaniem. Program obejmuje również dofinansowanie montażu lub modernizację instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody. Również posiadanie paneli fotowoltaicznych, do niedawna kojarzących się ze sporym wydatkiem, który nigdy się nie zwróci, teraz jest w zasięgu wielu gospodarstw domowych, ponieważ Program wspiera także finansowanie instalacji do pozyskiwania energii z odnawialnych źródeł. Okazuje się zatem, że częste marzenie o niezależności energetycznej domów jednorodzinnych poprzez posiadanie własnej wydajnej "elektrowni domowej" może być całkiem realne. Takie inwestycje mają bezpośrednie przełożenie na poziom naszych rachunków za energię grzewczą - niektóre źródła wskazują, że obniżenie kosztów w skali roku sięgają nawet 70%. W ogólnych rozrachunku to całkiem niezła perspektywa dla naszych kieszeni. Należy nadmienić, że wnioski należy składać we właściwym Wojewódzkim Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (odpowiednim dla adresu budynku mieszkalnego, względem którego będzie składany wniosek). W województwie mazowieckim możemy tego dokonać oczywiście w Warszawie oraz w Wydziałach zamiejscowych w Siedlcach (obsługuje powiaty: garwoliński, łosicki, miński, siedlecki, sokołowski, węgrowski), w Radomiu (powiaty: białobrzeski, grójecki, kozienicki, lipski, przysuski, radomski, szydłowiecki, zwoleński), w Płocku (powiaty: gostyniński, płocki, sierpecki), w Ostrołęce (powiaty: miasto Ostrołęka (pow. grodzki), makowski, ostrołęcki, ostrowski, wyszkowski) oraz w Ciechanowie, który obejmuje powiaty: ciechanowski, mławski, płoński, przasnyski, pułtuski, żuromiński. Wszyscy pracujemy nad wspólnym dobrem! Z całą pewnością można powiedzieć, że realizacja Programu "Czyste Powietrze" to olbrzymia szansa na poprawienie jakości powietrza w Polsce. Dużo zatem leży w naszych rękach. Nie tylko poważniejszymi inwestycjami możemy wpływać na stan powietrza. Równie istotne są małe kroki w stronę walki o wspólne dobro - unikając palenia ognisk i grillów, minimalizując użycie samochodów, przemieszczając się komunikacją publiczną, rowerem, hulajnogą. Jeżdżąc samochodem sprawdzajmy też na bieżąco jego stan techniczny, a inwestując w nowy - sprawdźmy jakie normy emisji spalin spełnia. Nie bójmy przeciwstawiać się piratom ekologicznym - palącego odpadami sąsiada wcale nie musisz kryć za plecami. Pomyślmy o zieleni - może betonowe chodniki i parkingi ułatwiają nam życie, ale zieleńce, nasadzenia z bylin, krzewów i drzew, to bogatsze w tlen powietrze i możliwość redukcji niektórych zanieczyszczeń. Z całą pewnością istotna jest również edukacja ekologiczna - warsztaty, konkursy i pogadanki dla najmłodszych, ta wiedza, którą mogą wynieść ze szkoły, czy z zajęć pozalekcyjnych, ale również to co przekazujemy im w domu - wpłynie na ich nawyki i sposób myślenia o środowisku. Postawmy na przyszłość, z myślą o zdrowiu naszych dzieci i o naszym własnym. Publikacja w ramach edukacyjnego programu ekologicznego Wojewody Mazowieckiego "Czyste mazowieckie"" została dofinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie www.wfosigw.pl Więcej informacji uzyskasz na stronach: www.gov.pl/web/uw-mazowiecki; www.powietrze.gios.gov.pl oraz korzystając z bezpłatnej aplikacji: RSO (Android, Apple-IOS, Windows Phone) #CzysteMazowieckie