Przedstawiciel Instytutu Nafty i Gazu Iwona Dominiak, Rzecznik Prasowy GAZ-SYSTEM Dlaczego wyjątkowy? Dzięki inwestycjom wchodzącym w skład Korytarza Północ-Południe, wybudowanych zostanie kilkaset kilometrów nowych gazociągów, w tym połączenie międzysystemowe ze Słowacją. Przedsięwzięcie wpisuje się w priorytetową koncepcję infrastrukturalną Unii Europejskiej, tj. "Gazowe Połączenia Międzysystemowe Północ-Południe w Europie Środkowo-Wschodniej i Południowo-Wschodniej" (NSI East Gas)i pozwoli na dywersyfikację źródeł gazu dla tego regionu. Inwestycje wchodzące w jej skład zostały także uwzględnione na liście Projektów o znaczeniu wspólnotowym (PCI ang. Projects of CommonInterest),co potwierdza ich kluczowe znaczenie w realizacji europejskiej polityki energetycznej i klimatycznej. Głównym celem budowy korytarza jest dalsze wzmacnianie bezpieczeństwa i dywersyfikacji dostaw do Polski, integracja rynku gazu, konwergencja cen i zrównoważony rozwój gospodarczy w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, a także regionie bałtyckim. W tym miejscu należy podkreślić, że realizacja projektu pomoże także w osiągnięciu długoterminowych planów klimatyczno-energetycznych Unii Europejskiej, ponieważ wspiera on proces dekarbonizacji. Rozbudowa sieci gazowej stworzy warunki do przejścia z węgla na źródła energii o znacznie mniejszym wpływie na klimat, takie jak gaz ziemny, który może być wykorzystywany jak odrębne źródło energii lub paliwo stabilizujące odnawialne źródła energii, stosowane w przemysłowej elektroenergetyce i ciepłownictwie. Dodatkowym potwierdzeniem wagi, jaką przywiązuje Unia Europejska do tego przedsięwzięcia jest fakt, że inwestycjom tym w Polsce zostało przyznane dofinansowanie łącznie na ponad 2 mld 418 mln zł(z programów POIiŚ[1] i CEF[2]). Budowa Korytarza Północ-Południe stanowi ważny krok w kierunku powstania dobrze funkcjonującego wewnętrznego rynku energii w całym regionie. Tak duże przedsięwzięcie zintegruje rynki gazu w krajach Europy Środkowo-Wschodniej,a także państwach bałtyckich, przyczyniając się do poprawy konkurencji rynkowej i bezpieczeństwa dostaw gazu oraz umożliwiając swobodny handel energią. Doprowadzi to do optymalizacji przepustowości sieci poprzez usunięcie tzw. "wąskich gardeł"w systemie przesyłowym, które aktualnie utrudniają przepływy między północą a południem. Korytarz umożliwi także krajom w regionie bezpośredni dostęp do nowych źródeł dostaw gazu z kierunku północnego za pośrednictwem: terminali LNG na Morzu Bałtyckim (Terminal LNG w Świnoujściu im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego, Kłajpeda LNG wraz z połączeniem międzysystemowym Polska-Litwa (GIPL),a w przyszłości planowany Terminal LNG (FSRU) w Gdańsku) oraz Baltic Pipe. Korytarz otworzy również nasz region na możliwość dostaw gazu z kierunku południowego - poprzez połączenie międzysystemowe Słowacja-Węgry. Inwestycja, wraz z pozostałymi projektami nowych połączeń transgranicznych, znacząco rozwinie nie tylko przepustowość polskiej sieci gazowej, ale też wpłynie na efektywność rynków gazu w regionie Europy Środkowo-Wschodniej i budowę rynku gazu funkcjonującego w oparciu o konkurencyjne zasady. Zapotrzebowanie na gaz rośnie Wraz z rozwojem infrastruktury oraz zmianami zachodzącymi w sektorze energetycznym od kilku lat systematycznie rośnie krajowe zapotrzebowanie na gaz. W 2019 r. GAZ-SYSTEM przesłał rekordową ilość 20,5 mld m3 paliwa, co oznacza, że krajową siecią popłynęło o ponad 1/5 gazu więcej niż w 2015 r. Na podstawie aktualnych trendów i analiz ekspertów należy się spodziewać, że ten dynamiczny wzrost się utrzyma jako efekt transformacji sektora energetycznego, ciepłowniczego oraz procesu rozbudowy sieci gazowej w poszczególnych gminach w Polsce. Potwierdzeniem tej tezy są umowy o przyłączenie do sieci podpisane z Elektrownią Dolna Odra (PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna 10 marca 2020 r.), Elektrociepłownią Czechnica (Zespół Elektrociepłowni Wrocławskich KOGENERACJA S.A. 28 lutego 2020 r.), Elektrownią Grudziądz (ENERGA Wytwarzanie S.A. 7 czerwca 2019 r.) i Ciepłownią Kawęczyn (PGNiG TERMIKA S.A. 5 grudnia 2019 r.). GAZ-SYSTEM podpisał także porozumienie dotyczące przyłączenia Elektrowni Kozienice (Enea Wytwarzanie 11 lutego 2020 r.). Jesienią 2019roku w Warszawie została przyłączona do sieci gazowej EC Żerań (PGNiG Termika), a w Toruniu rozbudowane przyłączenie dla EC Toruń. Wymienione powyżej przyłączenia nie są elementem Programu Korytarza Północ-Południe, natomiast wskazują na trend, jaki obserwuje się w naszym kraju. Nawet jeśli wzrost zużycia gazu w Polsce zwiększy jeszcze swoją dynamikę, dostawy i rozprowadzenie gazu w kraju zostaną zapewnione dzięki zakończeniu dwóch programów inwestycyjnych - Baltic Pipe oraz właśnie Korytarza Północ-Południe. Pierwszy oznacza stworzenie nowego wejścia do systemu przesyłowego, które wraz z rozbudowywanym Terminalem LNG w Świnoujściu oraz planowanym FSRU w rejonie Gdańska umożliwią dalszą dywersyfikację źródeł pozyskiwania surowca. Korytarz natomiast pozwoli rozesłać po kraju i przetransportować do państw sąsiednich gaz, który będzie sprowadzany do Polski właśnie poprzez wspomniane północne wejścia do systemu. To stworzy nowe możliwości dla dużych zakładów w kraju. Nowa infrastruktura będzie stanowić impuls do rozwoju gospodarczego regionów poprzez efektywne przyłączenie do sieci gazowej odbiorców indywidualnych i przemysłowych, a to pozwoli rozbudowywać infrastrukturę do wytwarzania energii i ciepła w oparciu o niskoemisyjne i przyjazne dla środowiska paliwo gazowe. Korzyści z Korytarza Północ-Południe Dzięki Programowi Korytarz Północ - Południe gaz ze źródeł dostaw zlokalizowanych w północno-zachodniej części kraju będzie mógł być dostarczony do odbiorców w południowej części Polski, co pozwoli na: niezakłócone i dostateczne dostawy gazu do odbiorców krajowych. bezpieczeństwo i poprawę stanu technicznego krajowej sieci gazowej. eksport lub import gazu poprzez budowane interkonektory. A ponadto zrealizowanie Programu Korytarz Północ - Południe umożliwi odbiorcom: dostęp do gazu uzyskiwanego z LNG, w powiązaniu z rozbudową i powiększeniem zdolności regazyfikacji Terminalu LNG w Świnoujściu. bezpośredni dostęp do źródeł dostaw gazu w Norwegii, w powiązaniu z budową gazociągu Baltic Pipe. Etapy realizacji korytarza Wiele projektów w ramach Programu zostało już zakończonych. Poniżej zestawienie, na jakim etapie znajdują się obecnie poszczególne inwestycje. Udział Funduszy Europejskich w budowie Korytarza Północ-Południe Wkład Funduszy Europejskich w projekt Korytarza Północ-Południe jest bardzo istotny i wymierny. Narzędziem, za pomocą którego inwestycje GAZ-SYSTEM mają zapewnione wsparcie, jest Program Infrastruktura i Środowisko. Jednym z zagadnień finansowanych przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) jest również energetyka, a konkretnie "Rozwój inteligentnych systemów magazynowania, przesyłu i dystrybucji energii"w ramach działania 7.1 tego programu. To właśnie tutaj skupione są projekty inwestycyjne, dotyczące przesyłu i dystrybucji gazu. O skali całego przedsięwzięcia, jak i skali pomocy świadczy choćby wielkość przyznanych środków. Planowany koszt wybudowania gazociągów w ramach POIiŚ wynosi 4,9 mld zł, z czego 2 mld 185 mln zł ma pochodzić z dofinansowania UE. Jest to dziewięć projektów - odcinków korytarza: Lwówek-Odolanów, Czeszów-Kiełczów, Czeszów-Wierzchowice, Strachocina-Pogórska Wola, Hermanowice-Strachocina, Tworóg-Kędzierzyn, Zdzieszowice-Wrocław, Pogórska Wola - Tworzeń, Tworóg-Tworzeń. Pojęcie Korytarza Północ-Południe powstało stosunkowo niedawno, wraz z planowanymi inwestycjami w regionie Europy środkowo-wschodniej. Należy jednak zwrócić uwagę, że oprócz inwestycji wymienionych wcześniej, Korytarz ten w sposób naturalny domykają te, które powstały kilka lat wcześniej. Budowa Terminalu LNG w Świnoujściu przyczyniła się do realizacji szeregu inwestycji, które pozwoliły go połączyć z polskim system przesyłowym gazu ziemnego oraz poprawić jego przepustowość. Mowa jest w szczególności o gazociągach Świnoujście-Szczecin oraz Szczecin-Lwówek. Ten drugi został sfinansowany między innymi z EFRR w Ramach Programu Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 (wartość projektu 554 mlnzł, wartość dofinansowania 163 mln zł). Również, a może przede wszystkim sam Terminal LNG został dofinansowany w kwocie 888 mln zł, a jego obecna rozbudowa realizowana jest w ramach wspomnianego wcześniej działania 7.1 POIiŚ na lata 2014-2020. Dofinansowanie wynosi 461 mln zł. Można zatem powiedzieć, że Fundusze Europejskie od ponad dekady wspierają realizację przedsięwzięcia budowy Korytarza Północ-Południe i innych projektów, przyczyniających się do powstania w tej części Europy konkurencyjnego rynku gazu. Trochę historii Korytarz Północ-Południe, jeszcze jako interkonektory łączące systemy przesyłowe państw regionu, był jedną z priorytetowych inicjatyw w Europie Środkowo - Wschodniej opisanych w 2011 r.w EIP (The Energy Infrastructure Package), mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego oraz integrację rynku gazowego w Europie. Plany takiego korytarza gazowego zakładały wykorzystanie Terminalu LNG w Świnoujściu jako źródła dostaw dla regionu Europy Środkowo-Wschodniej. W kolejnych latach trwały prace analityczne nad koncepcją korytarza. Realizacja tej koncepcji była uwzględniana na przyjmowanych od 2013 r. przez Komisję Europejską listach projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania (PCI). Najnowsza, czwarta lista projektów PCI została opublikowana w marcu 2020 r., a inwestycje GAZ-SYSTEM są ujęte w ramach korytarza priorytetowego Gazowe Połączenia Międzysystemowe Północ-Południe w Europie Środkowo-Wschodniej i Południowo-Wschodniej (NSI East Gas). W 2017 r. grupa 12 państw Europy Środkowo - Wschodniej podjęła inicjatywę,która ma stanowić impuls dalszego rozwoju regionalnego rynku gazu poprzez wzmocnienie integracji sieci przesyłowych gazu oraz dywersyfikację dróg i źródeł dostaw. W ramach tego przedsięwzięcia kraje tzw. Trójmorza zadeklarowały promowanie połączeń międzysystemowych na osi Północ-Południe (przez wszystkie kraje Grupy Wyszehradzkiej), pomiędzy terminalami LNG w Polsce (Świnoujście) i Chorwacji (Krk) oraz dalszą promocję i wdrażanie projektów LNG i CNG w regionie Morza Czarnego. Na poszczególnych odcinkach korytarza zastosowano wiele nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Przykładem może być prezentowane na zdjęciu przejścia bezwykopowe. Podsumowanie W przestrzeni medialnej oraz wśród opinii publicznej najbardziej rozpoznawalne projekty GAZ-SYSTEM to Terminal LNG im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego oraz Baltic Pipe. To wejścia do krajowego systemu przesyłowego, które podnoszą poziom bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju. Ich realizacja nie byłaby jednak zasadna, gdyby nie było możliwości rozprowadzenia surowca po kraju oraz dalej w kierunku południowym. Z tego powodu budowa Korytarza Północ-Południe stała się jednym z priorytetów inwestycyjnych spółki. To również odpowiedź na coraz większe zapotrzebowanie na gaz w Polsce, wynikające między innymi z przechodzenia przedsiębiorstw i odbiorców indywidualnych na źródła energii bardziej przyjazne środowisku niż dotychczas stosowane. Iwona Dominiak - Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. [1] Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko https://www.pois.gov.pl/ [2]Instrument "ŁączącEuropę" (ang. Connecting Europe Facility - CEF) https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/zasady-dzialania-funduszy/program-laczac-europe/ "Artykuł jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Pomocy Technicznej Programu Infrastruktura i Środowisko 2014-2020"