Wystarczy spędzić kilka minut na przeglądaniu sekcji komentarzy na jakiejkolwiek stronie czy platformie społecznościowej, żeby dostrzec jeden, wyraźny trend. Coraz więcej dyskusji toczy się w cieniu wypowiedzi nacechowanych jednoznacznie negatywnie, wzajemnej niechęci, zarzutów, pretensji, manifestacji frustracji, pogłębiania stereotypów, a nawet agresji - słowem: hejtu. Dlaczego nienawiść w sieci przychodzi niektórym z taką łatwością, jak problem ten ewoluuje w dobie pandemii, jaki może mieć to wpływ na młodsze pokolenia i dlaczego niektóre działania, mające niwelować hejt, tylko go potęgują? Na te pytania w rozmowie z Interią odpowiada psycholog i psychoterapeuta Igor Rotberg.Bartosz Kicior, Menway.interia.pl: Jak wyglądało zjawisko hejtu w polskim internecie w minionym roku? Pandemia ma w tym zakresie jakieś istotne konsekwencje? Igor Rotberg: - Powiedziałbym, że widać nasilenie, być może ujawniły się dodatkowe składniki mowy nienawiści. Pandemia uruchomiła w nas nowe pokłady lęku, niepokoju, musieliśmy skonfrontować się z niepewnością i z ograniczeniami. Jeśli dodamy do tego te emocje i lęki, których doświadczaliśmy wcześniej, może pojawić się hejt. Mowa nienawiści może być w tym wypadku próbą radzenia sobie z emocjami. Znajdujemy jakąś grupę, robimy z niej kozła ofiarnego i dzięki temu możemy znaleźć w naszym świecie porządek, który został zachwiany. Hejt nie jest niczym nowym, ale pandemia na pewno dodała paliwa do tego płomienia nienawiści. Czym właściwie jest hejt? Wydaje się, że wszyscy słyszeli to określenie, ale każdy interpretuje je inaczej. - Hejt to zjawisko które polega na używaniu przekazu, np. języka, symboli, gifów, memów, w celu rozpowszechniania i rozbudzenia nienawiści wobec konkretnej osoby lub całych grup, na przykład mniejszości. - To działa, bo wypowiedzi kontrowersyjne są promowane, a treści łagodne i koncyliacyjne niekoniecznie. To, co jest angażujące, polaryzujące, emocjonalnie nacechowane, ma większe szanse, aby roznieść się w sieci, bo udostępniamy to chętniej niż to, co wymaga zastanowienia się. Jaka jest skala tego zjawiska w Polsce? - Trudno powiedzieć, ale mam dane na temat tego, jak wygląda statystyczny polski hejter. W 53 proc. ludzie, którzy używają języka nienawiści w sieci, to mężczyźni, 80 proc. ma wykształcenie średnie lub niższe. Często są to osoby nieśmiałe, które za pomocą internetu i dzięki temu, że daje on większą swobodę, mogą wyrazić siebie. W internecie czujemy się bezkarni i anonimowi, uważamy, że sieć jest wolna od norm i standardów, co sprawia, że mowa nienawiści jest bardziej widoczna. - W sieci jesteśmy też dalej od swojego rozmówcy. Gdyby siedział naprzeciwko, byłoby trudniej powiedzieć to, co bylibyśmy w stanie napisać w internecie. Dodatkowo działa tutaj asynchroniczność. To znaczy, że możemy napisać bardzo ostry, nienawistny komentarz, a chwilę później się wylogować. Dlaczego tak wiele osób korzysta z tej możliwości? To brzmi jakby w każdym z nas wił się demon, który tylko czeka na szansę wyjścia, a gdy tylko się ona pojawia, to z każdego się wylewa szlam. A przecież tak nie jest, bo nie każdy z nas jest hejterem... - Nie, absolutnie. Za hejtem stoją emocje i uczucia: złość, frustracja, lęk, niepewność, gniew. Każde z tych emocji i uczuć jest w porządku, ale nie każde zachowanie jest w porządku. Jeżeli regulujemy te emocje w sposób konstruktywny, nie ma problemu. Od dziecka uczymy się autoregulacji emocji, w sposób konstruktywny bądź dysfunkcyjny. Jeżeli rodzic bije dziecko, uczy je, jak rozwiązywać złość w sposób dysfunkcyjny. Jego gniew, czyli emocja, znika, ale rozwiązanie jest złe. - Na drugim biegunie są zachowania konstruktywne. Dzwonimy do kogoś i mówimy: "Tak mnie zdenerwował taki jeden tekst w internecie, chciałbym ci o nim opowiedzieć, bo po prostu aż cały chodzę". Jeśli jednak atakuje się w internecie obcych ludzi, to jest to zachowanie dysfunkcyjne. Do tego dochodzą stereotypy i uprzedzenia. Nigdy nie będziemy od nich wolni, bo to jest uproszczony schemat opisu rzeczywistości, a nasz mózg lubi takie uproszczenia. Inaczej nie byłby w stanie funkcjonować.